Zaburzenia neurologiczne u koni będące wynikiem urazu – przypadki kliniczne

Radiografia

Do obrazowania patologii stawu skroniowo-gnykowego służą dwie podstawowe projekcje. W projekcji boczno-bocznej (promień centralny celowany pomiędzy podstawą ucha a kątem żuchwy) widoczne są nakładające się na siebie łuki kości gnykowej (składające się z części bębenkowej i części rylcowatej) oraz część skalista kości skroniowej. W razie potrzeby można dodatkowo zastosować zdjęcia lekko skośne w celu ustalenia dokładniejszej lokalizacji zmiany. W następnej kolejności należy wykonać zdjęcie brzuszno-grzbietowe (promień skierowany prostopadle do podłoża, pomiędzy ramionami żuchwy na poziomie uszu konia), które pozwala na osobne zobrazowanie kaudalnej części kości gnykowej oraz ponownie części skalistej kości skroniowej. Objawem osteoartropatii na zdjęciu rentgenowskim będzie przede wszystkim powiększenie obszaru kości (proliferacja) w obrębie wspomnianego wyżej stawu oraz zmiana gęstości utkania kości skupionych wokół przewodu słuchowego zewnętrznego (5, 24). W zaawansowanych przypadkach będzie można dostrzec pęknięcie kości gnykowej (14). Radiografia nie jest zalecana jako jedyna forma obrazowania THO ze względu na zbyt dużą liczbę fałszywie negatywnych diagnoz. W związku z tym należy stosować dodatkowo inne formy diagnostyki (18).

Odcinek szyjny kręgosłupa w projekcji bocznej obrazuje się z ujęciem odcinka potylicznego czaszki, wszystkich kręgów szyjnych oraz pierwszego (niekiedy drugiego) piersiowego. Badanie można wykonać bez sedacji, jeśli nie wiąże się to z niepotrzebnym stresem pacjenta lub niebezpieczeństwem dla osób wykonujących badanie. Koń powinien być ustawiony z prostą szyją w celu uniknięcia zafałszowanych wyników badania. Można wykonać projekcję skośną, czyli boczno-dobrzuszno-boczno-dogrzbietową, jeśli istnieje potrzeba lepszego zobrazowania wyrostków stawowych oraz stawów międzykręgowych. Zdjęcia skośne pozwalają na ocenę kształtu stawów oraz struktury wyrostków stawowych. Projekcja brzuszno-grzbietowa może być czasem niemożliwa do wykonania u koni z bardziej rozbudowaną szyją, zwłaszcza w dystalnym odcinku szyi, z uwagi na dużą grubość tkanek miękkich dookoła kręgów. Zwykle wykonuje się ją w znieczuleniu ogólnym z ułożeniem konia na grzbiecie, co w wielu przypadkach i tak nie zapewnia właściwego obrazowania (5, 27). Zgodnie z doświadczeniem autorów projekcja VD może być czytelna w zależności od wielkości pacjenta do wysokości C3-C6.

Na podstawie zdjęć rentgenowskich istnieje możliwość oceny miejsc predysponowanych do wystąpienia zwężeń kanału kręgowego. Istnieją dwie metody określania takich miejsc: stosunek wewnątrzkręgowy (łac. ratio intervertebralis) oraz stosunek śródkręgowy (łac. ratio intervertebralis). Pierwsza metoda polega na określeniu stosunku wysokości kanału kręgowego = minimum sagittal diameter (pomiar między dogrzbietową krawędzią trzonu kręgu a dobrzuszną powierzchnią blaszki dogrzbietowej łuku kręgu), do najdłuższego pomiaru doczaszkowej części trzonu tego samego kręgu. Stosunek śródkręgowy odczytuje się jako stosunek odległości mierzonej od doogonowej powierzchni blaszki dogrzbietowej łuku poprzedzającego kręgu do dogrzbietowej powierzchni doczaszkowej chrząstki wzrostu kręgu następnego, do najdłuższego pomiaru doczaszkowej części trzonu kręgu następnego (ryc. 1) (1, 5, 10). Za prawidłową wartość graniczną przyjmuje się zwyczajowo 50% w przypadku kręgu czwartego, piątego i szóstego oraz 52% przy kręgu siódmym. Wyniki niższe niż podane mogą sugerować obecność stenozy, lecz w celu potwierdzenia sugeruje się wykonanie mielografii (10). Dowiedziono jednak na większych grupach badawczych możliwość wariacji stosunku śródkręgowego (wartość graniczna: 48,5%), dlatego wskazane są dalsze badania w tym kierunku (13).

Mielografia jest zabiegiem wykonywanym w znieczuleniu ogólnym, z zachowaniem zasad aseptyki w miejscu wkłucia. Polega na wkłuciu w okolicy przestrzeni szczytowo-potylicznej do obszaru podpajęczynówkowego rdzenia kręgowego. Do wymienionej przestrzeni podaje się kontrast po uprzednim usunięciu tej samej objętości płynu mózgowo-rdzeniowego. W celu potwierdzenia kompresji wykonuje się zdjęcia rentgenowskie w pozycji neutralnej szyi, w zgięciu oraz przeproście. Ocena wyników polega na pomiarach wysokości słupa kontrastu (DD, ang. entire dural diameter) i dogrzbietowego słupa kontrastu (DMC, ang. dorsal myelographic column). Zakłada się, że stenozę można podejrzewać przy zmniejszeniu DD na wysokości stawu międzykręgowego o 20% w porównaniu do największego pomiaru. Kompresję można również zakładać, gdy DMC jest w przynajmniej 50% niższe na wysokości stawu międzykręgowego w porównaniu do pomiaru na wysokości trzonu kręgu poprzedzającego staw albo jeśli jest niższe niż 2 mm (1).

Endoskopia worków powietrznych

Przy tej formie obrazowania możliwa jest najdokładniejsza ocena stawu skroniowo-gnykowego. Podczas przygotowania pacjenta do badania konieczne jest skorzystanie z sedacji. Poza obrazowaniem statycznym można również obejrzeć ruchy stawu po wykonaniu próby prowokacyjnej polegającej na dociśnięciu wyrostka językowego trzonu kości gnykowej. W każdym badaniu endoskopowym należy zbadać obydwa worki powietrzne. Wejście do wnętrza worków powietrznych jest możliwe tylko po wprowadzeniu endoskopu przez nozdrza. Podczas badania należy pamiętać o prowadzeniu endoskopu dolnym przewodem nosowym, aby nie uszkodzić małżowiny w środkowym przewodzie nosowym i nie spowodować krwotoku. Po wejściu do worka powietrznego kość gnykowa położona jest centralnie. Dzieli ona worek powietrzny na część przyśrodkową oraz boczną. W jej górnej (proksymalnej) części widoczny jest staw skroniowo-gnykowy. W badaniu poddajemy ocenie przede wszystkim symetryczność budowy stawu względem jego odpowiednika po przeciwnej stronie oraz jego okolic. Dodatkowo zwracamy też uwagę na błonę śluzową, jej stopień zaczerwienienia oraz obrzęk. Zmiany zwyrodnieniowe w większości obejmują rozrost proksymalnej części kości gnykowej (3, 18). Badanie endoskopowe jest bardzo dokładne, natomiast niewielkie zmiany wciąż mogą zostać niezauważone nawet przez wprawnego endoskopistę (18).