Weterynaryjna medycyna sądowa i nauki pokrewne jako istotny element ochrony praworządności

Ochrona weterynaryjna najczęściej jest kojarzona z ochroną zwierząt realizowaną metodami medycznymi i sanitarnymi. Takie ujęcie, nawiązujące do historycznie ukształtowanych zadań i funkcji weterynarii, wobec współczesnych kompetencji służb weterynaryjnych, znacznie wykraczających poza ochronę zdrowia i dobrostanu zwierząt, co nie do końca jest adekwatne, ale nadal ma znaczenie zasadnicze.

Historyczną perspektywę należy uwzględnić, poszukując miejsca ochrony weterynaryjnej w systemie prawa. Ochrona zdrowotna należy bowiem do najstarszych publicznych reguł ochronnych, które wyznaczyły rozwój zarówno przedmiotu ochrony, zasad postępowania, odpowiedzialności za naruszenia oraz wzajemną koegzystencję ludzi i zwierząt. Znacząco wpłynęły też na rozwój nauk weterynaryjnych. Zarówno szeroki zakres ochrony weterynaryjnej, wynikający z jej wielopłaszczyznowego charakteru, jak i znaczenie dla bezpieczeństwa zdrowia i życia zwierząt oraz ludzi, jak również fakt, że ochrona ta może być realizowana w sposób zasadniczy wyłącznie przez osoby posiadające wiedzę z zakresu medycyny weterynaryjnej sprawia, że ochronę weterynaryjną zwierząt można uznać za jedną z najbardziej obszernych, prawnych form ochrony zwierząt, a tym samym za jedną z najważniejszych.

Prawo stanowione a medycyna weterynaryjna

Potrzeba istnienia spójnego systemu ram prawa powszechnego, jak również samorządowego w przypadku zawodów zaufania publicznego, jest niezbędnym elementem do prawidłowego funkcjonowania danej społeczności zawodowej. Zgodnie z łacińską paremią: ignorantia iuris nocet, ignorantia facti non nocet – nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi, każdy obywatel, w rozważanym aspekcie każdy członek danej społeczności zawodowej, powinien przynajmniej wykazywać zainteresowanie obowiązującym prawem i posiadać pełną świadomość jego istnienia. Aby w pełni świadomie wskazać istotę tej zasady, należy w pierwszej kolejności przybliżyć definicję prawa.

Jednoznaczne nakreślenie definicji prawa jest trudne, gdyż istnieje wiele koncepcji filozoficznych, naukowych czy historycznych, które ją charakteryzują. Warto jednak w tym miejscu przytoczyć definicję zawartą w Wielkim Słowniku Języka Polskiego pod redakcją Mirosława Bańki. Według autorów prawo jest to „ogół przepisów obowiązujących w jakimś państwie lub w jakiejś społeczności, ustanowionych przez uprawnione do tego osoby lub instytucje, odnoszących się do zasad właściwego postępowania, których naruszenie grozi karą”.

Nie są to jednak jedyne, właściwe objaśnienia tego terminu. Należy zwrócić uwagę na fakt, że przytoczona wyżej definicja odnosi się do tzw. prawa pozytywnego, stanowionego, czyli takiego, które „obowiązuje tu i teraz z mocy ustanowienia lub uznania przez legalną władzę publiczną”. W przypadku zawodów zaufania publicznego, czyli między innymi w zawodzie lekarza weterynarii, są to zarówno powszechne, jak i samorządowe uregulowania prawne, nakreślające ramy wykonywania zawodu.

Wyróżnia się natomiast także prawo zwyczajowe, które nie jest tworzone przez instytucje, a powstaje wraz z upływem lat poprzez zasady, jakimi kieruje się społeczeństwo. Mają na to wpływ normy społeczne, wśród których wyróżnia się: normy moralne, religijne, obyczajowe oraz organizacji społecznych i politycznych. Należy tu także zaliczyć pozytywne normy zwyczajowe, jakie funkcjonują przykładowo w naszym zawodzie, czyli np. wzajemny szacunek, jak również zwyczajowe zasady ukształtowane na uczelniach wyższych (np. Wydziałach Medycyny Weterynaryjnej), tzw. zwyczaje akademickie. Należy jednak zdecydowanie zaznaczyć, że normy społeczne nie są tożsame z prawnymi – różnią się one pod wieloma względami, m.in. genezą czy stopniem sformalizowania.

Z powoływanej definicji prawa wynika, że aby było ono skuteczne, musi pełnić formę represyjną, odnoszącą się do wymierzania kar za nieprzestrzeganie norm. Ponadto, aby społeczeństwo mogło właściwie funkcjonować, obywatele powinni cechować się postawą legalizmu, czyli wiary w słuszność istnienia prawa, bez którego zapanowałaby anarchia i nieład.

Mając powyższe na uwadze, należy stwierdzić, że także w naszej społeczności zawodowej postawa legalistyczna wobec prawa jest najbardziej właściwą postawą. Istotne w tym miejscu jest zaznaczenie, że zawsze, a w szczególności obecnie, lekarze weterynarii mają szeroki dostęp do aktów normatywnych, z których mogą czerpać wiedzę. W sposób oczywisty służą temu czasopisma zawodowe, jak również powszechna dostępność do mediów.

Można zastanawiać się czasami, czy tak liczna, a zarazem szczegółowa liczba uregulowań prawnych w naszym zawodzie jest potrzebna i czy nie jest to przereklamowany wymysł współczesności.

Należy stwierdzić, że mając na uwadze wysoką rangę społeczną zawodu lekarza weterynarii, wynikającą z realizacji szeroko rozumianej ochrony weterynaryjnej zwierząt, czyli ochrony zdrowia i życia zwierząt oraz ludzi, istnieje bezwzględna konieczność ujęcia ww. zadań w ramy prawa stanowionego powszechnego i samorządowego.

Fakt ten dowodzi potrzebie istnienia praworządności, czyli przestrzegania obowiązującego prawa, które kreuje rzeczywistość każdej dziedziny życia społecznego, w którą wkomponowuje się ochrona weterynaryjna zwierząt, realizowana tylko i wyłącznie przez społeczność zawodową lekarzy weterynarii. Szeroko rozumiana praworządność jednoczy zatem całe społeczeństwo, w tym także społeczność zawodową, i przyczynia się do uporządkowania funkcjonujących w danej społeczności zarówno praw, jak i obowiązków.

Poczynione rozważania ukazują, jak istotną rolę pełni zawód lekarza weterynarii w społeczeństwie, jak istotna jest znajomość przez lekarzy weterynarii licznych uregulowań prawnych dotyczących wykonywania naszego zawodu oraz potwierdzają wzajemny związek między wiedzą medyczno-weterynaryjną a naukami prawnymi, obejmującymi prawodawstwo krajowe powszechne i samorządowe, prawodawstwo Unii Europejskiej oraz umowy międzynarodowe.