Otyłość – wsparcie procesu odchudzania psów i kotów z perspektywy nowoczesnej fizjoterapii

Przyczyny występowania otyłości

Genetyka: niektóre rasy psów i kotów są bardziej narażone na otyłość niż inne ze względu na uwarunkowania genetyczne. W przypadku psów rasy takie jak: labrador retriever, beagle, jamnik i cocker spaniel, występuje większa skłonność do nadwagi i otyłości. U kotów rasy narażone na otyłość to m.in. Maine Coon, perski i brytyjski krótkowłosy (4).

Dieta: nieprawidłowo zbilansowana dieta prowadząca do nadwyżki przyjmowanej ilości energii w stosunku do wydatkowanej jest głównym czynnikiem prowadzącym do wystąpienia nadwagi i otyłości u psów i kotów (7).

Niedostateczna ilość aktywności fizycznej: psy oraz koty, które mają ograniczoną ilość ruchu, są bardziej narażone na otyłość (5).

Czynniki środowiskowe: warunki życia psa, takie jak miejsce zamieszkania, dostęp do przestrzeni zewnętrznej oraz interakcje z innymi zwierzętami, mogą wpływać na poziom aktywności fizycznej i ryzyko otyłości. Nadwaga i otyłość częściej dotykają psy mieszkające w mieście, w rejonach oddalonych od terenów zielonych oraz osobniki, których opiekunowie nie zezwalają na swobodny ruch z innym psami (5).

Otyłość opiekuna zwierzęcia: do wystąpienia nadwagi bądź otyłości u psa czy kota predysponuje również występowanie otyłości u jego opiekuna. Często zdarza się, że osoby otyłe mają zmieniony sposób postrzegania tego, jak powinna wyglądać normalna sylwetka ich samych oraz ich pupila (17).

Medyczne i hormonalne: niektóre choroby mogą również zwiększać ryzyko wystąpienia nadwagi i otyłości. Ponadto kastracja może wpływać na tempo przemiany materii i apetyt psów i kotów, zwiększając ryzyko otyłości (19).

Skutki otyłości dla zdrowia psów i kotów

Otyłość może prowadzić do wielu poważnych problemów zdrowotnych u psów i kotów. Do najczęstszych należą zwiększone ryzyko występowania: choroby zwyrodnieniowej stawów, niektórych nowotworów oraz chorób metabolicznych, między innymi insulinooporności i hiperlipidemii (20). Dodatkowo otyłe zwierzęta mają skróconą długość życia oraz obniżoną jakość życia (20). Co więcej, wysoki poziom tkanki tłuszczowej może nasilać już istniejący stan zapalny w organizmie. W badaniach na psach z otyłością zaobserwowano podwyższone stężenie cytokin prozapalnych oraz markerów stanu zapalnego w surowicy krwi (18). Otyłość zatem sama w sobie jest traktowana jako źródło przewlekłego stanu zapalnego o niskim stopniu nasilenia.

Aktywność fizyczna zwierząt odchudzanych

Umiarkowane, regularne ćwiczenia są zalecane w praktycznie wszystkich weterynaryjnych programach kontroli masy ciała. Pomimo tych zaleceń optymalna ilość aktywności fizycznej w celu zapobiegania lub radzenia sobie z otyłością u psów i kotów nie została określona. Większość właścicieli psów z nadwagą lub otyłością już uważa swoje psy za umiarkowanie lub bardzo aktywne. Ponad połowa opiekunów zwierząt domowych w ankiecie przeprowadzonej przez Amerykańskie Stowarzyszenie Zdrowia Zwierząt w 2004 roku wskazała, że zapewnia regularną i odpowiednią aktywność fizyczną dla swoich zwierząt (1).

W ciągu ostatniej dekady zostały opracowane narzędzia, które umożliwiają obiektywny pomiar ilości kroków (pedometr) lub ruchu (akcelerometr) u psów, dzięki czemu możliwe jest monitorowanie poziomu aktywności zwierzęcia w środowisku domowym (20). Z wykorzystaniem tych narzędzi było możliwe przeprowadzenie badań mających na celu porównanie aktywności fizycznej psów otyłych oraz psów o prawidłowej masie ciała. Wyniki wskazują na statystycznie niższy poziom aktywności fizycznej u zwierząt otyłych (14).

Zatem zwiększenie ilości ruchu u psów z nadwagą lub otyłością jest ważnym czynnikiem wpływającym na tempo utraty masy ciała, co dla opiekunów zwierząt jest zrozumiałe, jednak istnieją pewne ograniczenia wdrożenia tego zalecenia do codziennej rutyny. Zmiany wymagają bowiem odpowiedniej motywacji oraz determinacji ze strony opiekuna i wprowadzenia modyfikacji w jego poziomie aktywności.

Co więcej, niektóre zwierzęta cierpiące na otyłość nie są zdolne do podejmowania dłuższej lub bardziej intensywnej aktywności fizycznej ze względu na niską wydolność i/lub dyskomfort, który towarzyszy większemu wysiłkowi (20). W takich sytuacjach pomocne okazuje się skorzystanie z pomocy zoofizjoterapeuty, który wdroży ukierunkowaną i monitorowaną aktywność fizyczną niewymagającą zaangażowania w ruch opiekuna zwierzęcia.

Utrata masy ciała podczas procesu odchudzania u psów, które nie są poddawane regularnym, ukierunkowanym treningom, wynika ze zmniejszenia masy tkanki tłuszczowej, ale również dochodzi do utraty beztłuszczowej masy ciała. Badania wykazują natomiast, że w grupie pacjentów, u których wykonywano zabiegi rehabilitacyjne bieżni wodnej oraz suchej, dochodzi do zwiększenia beztłuszczowej masy ciała (wzrost o 0,63-1,12 kg), w przeciwieństwie do grupy kontrolnej niepoddawanej zabiegom rehabilitacyjnym (spadek o 0,46-0,53 kg) (20).