Zespoły paraneoplastyczne (paranowotworowe) u pacjenta onkologicznego w praktyce weterynaryjnej

Hipergammaglobulinemia

Patogeneza, diagnostyka oraz leczenie zostaną omówione szczegółowo w drugiej części artykułu.

Niedokrwistość

Niedokrwistość jest najczęstszym zespołem paraneoplastycznym spotykanym u pacjentów onkologicznych. Przyjmuje się, że około 1/3 ludzkich pacjentów onkologicznych cierpi z powodu anemii, natomiast częstość występowania jej wśród pacjentów weterynaryjnych nie jest do końca znana. Wiadomo, że stanowi ona poważny problem (25). Różne przyczyny mogą być odpowiedzialne za powstawanie niedokrwistości jako zespołu paraneoplastycznego, natomiast najczęstszymi przyczynami, zarówno u ludzi, jak i u zwierząt, są: chroniczny proces chorobowy, hemoliza w wyniku aktywacji układu immunologicznego, utrata krwi oraz hemoliza mikroangiopatyczna.

Niedokrwistość w wyniku procesu przewlekłego najczęściej towarzyszy rozsianym procesom nowotworowym oraz przerzutowym i jest wynikiem: zaburzeń magazynowania żelaza oraz jego metabolizmu, zmniejszonej żywotności czerwonych krwinek, opóźnionej odpowiedzi ze strony szpiku kostnego odnośnie produkcji czerwonych krwinek (25). Cechą rozróżniającą ten typ niedokrwistości od innych jest to, że jest ona nieregeneratywna, normochromatyczna i normocytarna. Jeśli szpik kostny jest poddany badaniu, zazwyczaj brak jest tam dowodów sugerujących problemy z komórkowością. Leczeniem z wyboru jest leczenie samego nowotworu, odpowiedzialnego za problem. Transfuzje krwi w takich przypadkach muszą być bardzo dokładnie przedyskutowane z właścicielem pod kątem etyki takiego leczenia, gdyż w większości przypadków długoterminowe rokowanie jest złe.

Niedokrwistość hemolityczna, w wyniku niszczenia czerwonych krwinek przez układ odpornościowy zdarza się również stosunkowo często. W wyniku tego dochodzi do przedwczesnego zniszczenia krwinek. Diagnozę zazwyczaj stawia się na podstawie badania krwi oraz badania aglutynacji szkiełkowej – testu Coombsa. Cechy charakteryzujące tę niedokrwistość to jej regeneratywność (w większości przypadków) oraz obecność sferocytów. Jak w przypadku poprzedniego typu niedokrwistości, leczeniem z wyboru jest leczenie guza nowotworowego, natomiast ze względu na komponent immunosupresji, można również stosować immunosupresyjne dawki prednizolonu (1-2 mg/kg m.c. dwa razy dziennie), a czasami również i inne leki stosowane przy leczeniu niedokrwistości tła immunologicznego (np.: azatiopryna, cyklosporyna, mykofenolat) (26-30).

Niedokrwistość będąca wynikiem utraty krwi może występować przy wielu typach nowotworów, najczęściej natomiast towarzyszy nowotworom, które uległy „pęknięciu”, np.: guzy śledziony, owrzodziałe guzy powierzchowne/skórne (np. guz z komórek tucznych). W wyniku tej niedokrwistości dochodzi do utraty hemoglobiny, co powoduje, że mamy do czynienia z mikrocytozą i hipochromazją, często również z poikilocytozą (31). U pacjentów tych stężenie żelaza w surowicy spada, a całkowita zdolność wiązania żelaza jest wyższa. Leczeniem z wyboru jest leczenie krwawiącego/pękniętego guza, w niektórych przypadkach może być konieczna transfuzja krwi.

Niedokrwistość mikroangiopatyczna często towarzyszy naczyniakomięsakowi śledziony i jest zazwyczaj wtórna do hemolizy oraz wynika z odkładania fibryny i/lub uszkodzenia endotelium. Najczęstszą przyczyną tego typu niedokrwistości jest uogólnione wewnątrznaczyniowe wykrzepianie (ang. disseminated intravascular coagulation, DIC) oraz „postrzępienie” erytrocytów przepływających przez uszkodzone oraz zwężone, w wyniku odkładającej się fibryny, naczynia krwionośne. Często towarzyszy to naczyniakomięsakowi. W wyniku postrzępienia erytrocytów powstają schistiocyty, stąd też często w przypadku tego typu niedokrwistości obserwuje się hemolizę i schistiocytozę w obrazie krwi (25, 28, 32). Leczenie tego typu niedokrwistości polega na leczeniu/usunięciu chirurgicznym nowotworu. Nierzadko konieczna jest transfuzja krwi.

U ludzi stosunkowo często, a u zwierząt rzadko, występuje niedokrwistość indukowana chemioterapią. Różnica ta wynika ze stopnia agresywności chemioterapii u pacjenta ludzkiego i pacjenta weterynaryjnego. Chemioterapia u pacjenta ludzkiego jest zazwyczaj agresywniejsza pod względem dawkowania oraz częstotliwości podań. Wyjątkiem są pacjenci, którzy cierpią z powodu terminalnego nowotworu, u których leczenie jest jedynie paliatywne. U zwierząt, ze względu na to, że głównym celem lekarzy weterynarii-onkologów jest utrzymanie komfortu życia na jak najwyższym poziomie bądź jego podniesienie, dawki cytostatyków nie są tak wysokie. Skutkuje to tym, że w znacznej większości przypadków zwierzęcy pacjenci tolerują znacznie lepiej chemioterapię ze znacznie mniejszą liczbę skutków ubocznych powstałych w wyniku jej stosowania. Jeśli już dojdzie do tego typu niedokrwistości, zazwyczaj ma ona przebieg bardzo łagodny. W takich przypadkach pomocne jest odroczenie chemioterapii i/bądź zmniejszenie dawki leków.