Zespoły paraneoplastyczne (paranowotworowe) u pacjenta onkologicznego w praktyce weterynaryjnej

Enteropatia białkogubna (ang. protein-losing enteropathy, PLE)

Jest to syndrom, w wyniku którego dochodzi do utraty nadmiernej ilości białka do przewodu pokarmowego, co skutkuje powstaniem hipoproteinemii. U pacjentów onkologicznych może ona być wynikiem nieprawidłowej syntezy białek i/lub nadmiernej ich utraty do przewodu pokarmowego bądź z moczem. Stałe/prawidłowe stężenie białka w organizmie zwierzęcia jest możliwe dzięki zachowanemu balansowi pomiędzy ich produkcją a utratą. W momencie, w którym strata białek przewyższa ich syntezę, dochodzi do spadku stężenia białka całkowitego w surowicy i powstania stanu hipoproteinemii. Pacjenci onkologiczni cechują się przewlekłym stanem utraty białek, co jest wynikiem po części okresu ich półtrwania. Uważa się, że zwiększona przepuszczalność błony śluzowej jelita, spowodowana np.: nadżerkami, zaczopowaniem naczyń limfatycznych, jest odpowiedzialna za zwiększoną przepuszczalność ścian jelita, a tym samym (nadmierną) utratę białek (1, 9).

Rozpoznanie enteropatii białkogubnej jako zespołu paraneoplastycznego wymaga pełnej diagnostyki klinicznej oraz stopniowego/logicznego wykluczania wszelkich innych przyczyn hypoproteinemii. U ludzkich pacjentów onkologicznych podstawą diagnostyki jest badanie alfa-1-antytrypsyny w kale (10). U zwierząt metoda ta nie jest zwalidowana/zweryfikowana i tym samym nie jest stosowana. Częstotliwość występowania enteropatii białkogubnej u weterynaryjnych pacjentów onkologicznych nie jest do końca znana, ale przyjmuje się, że nie jest ona bardzo duża. Leczenie enteropatii białkogubnej polega na leczeniu jej przyczyny, czyli w przypadku pacjenta onkologicznego nowotworu, z powodu którego zwierzę cierpi. Należy jednak mieć na uwadze fakt, że czasami, w szczególności w zaawansowanym stadium choroby bądź w przypadku bardzo przewlekłego procesu, leczenie takiej enteropatii może nie zakończyć się sukcesem.

Owrzodzenie przewodu pokarmowego

Najczęstszą przyczyną tego zespołu paranowotworowego u zwierząt jest guz z komórek tucznych (mastocytoma – MCT). U psów z tym guzem w wyniku degranulacji ziarnistości występujących w komórkach tucznych oraz uwolnienia histaminy, która działa na receptory H2 komórek przyściennych żołądka, dochodzi do zwiększonego uwalniania kwasu solnego (HCl) oraz do owrzodzenia przewodu pokarmowego. Szacuje się, że nawet do 83% psów dotkniętych MCT może mieć owrzodzenia/nadżerki przewodu pokarmowego jako zespół paraneoplastyczny towarzyszący mastocytomie.

Psy, które są bardziej narażone oraz częściej dotknięte tym zespołem, zazwyczaj cierpią z powodu pokaźnej wielkości guza, jego wysokiego stopnia złośliwości, objawów systemowych, np.: wymiotów, biegunki, apatii etc. Z badań przeprowadzonych na psach z mastocytomą wynika, że stężenie histaminy w surowicy jest podwyższone u około 75% psów z makroskopowymi guzami z komórek tucznych, z których tylko u około 30% występują manifestacje kliniczne. Teoretycznie, mierzenie stężenia histaminy mogłoby być używane w celu monitorowania progresji mastocytomy u tych pacjentów. W praktyce badanie to wykonuje się bardzo rzadko. Podniesione stężenie histaminy jest negatywnym czynnikiem u psów cierpiących z powodu mastocytomy. Jednocześnie, i praktycznie równolegle u tych pacjentów, stężenie gastryny jest zazwyczaj obniżone, gdyż ma ona działanie antagonistyczne do histaminy i jest „wyrzucana” przez komórki G wpustu żołądka w momencie zwiększonego stężenia kwasu solnego w żołądku.

Inną, znacznie rzadszą przyczyną owrzodzeń przewodu pokarmowego jest gastrinoma, guz z komórek wydzielniczych trzustki, wydzielających gastrynę. Guzy te są stosunkowo rzadkie zarówno u ludzi, jak i zwierząt (11-15).

Leczenie tego typu zespołu paranowotworowego, podobnie jak w przypadku pozostałych zespołów paranowotworowych, polega na leczeniu samego nowotworu. Leczenie podtrzymujące sprowadza się do stosowania: inhibitorów receptorów H2, inhibitorów pompy protonowej, mizoprostolu, sukralfatu, płynów dożylnych.

Zespoły paraneoplastyczne związane z zaburzeniami endokrynologicznymi

Do najczęściej występujących oraz spotykanych w praktyce weterynaryjnej zaliczamy: hiperkalcemię, hipoglikemię, syndrom ektopowego hormonu adrenokortykotropowego.