Zespoły paraneoplastyczne (paranowotworowe) u pacjenta onkologicznego w praktyce weterynaryjnej

Zespołem paranowotworowym określa się zmianę systemową w organizmie pacjenta onkologicznego, której występowanie nie jest bezpośrednio powiązane z pierwotnym bądź przerzutowym nowotworem. Bardzo często zmiany te są obecne przez kilka dni, tygodni, a nawet miesięcy poprzedzających diagnozę nowotworu. Wielokrotnie również ich pojawienie się w trakcie leczenia onkologicznego może być oznaką nawrotu choroby onkologicznej i może być używane do monitorowania pacjenta onkologicznego. Nie wszystkie mechanizmy odpowiedzialne za powstawanie zespołów paranowotworowych są poznane, ale do najczęściej występujących zaliczamy czynniki wytwarzane/produkowane przez sam nowotwór (np. hormony, cytokiny), procesy z udziałem układu odpornościowego bądź zużycie różnych substancji przez guz nowotworowy. Zespoły paranowotworowe mogą towarzyszyć praktycznie każdemu nowotworowi, natomiast do nowotworów, które są najczęściej powiązane z zespołami paraneoplastycznymi należy zaliczyć chłoniaka, szpiczaka oraz gruczolakoraka gruczołów okołoodbytowych.

Zespoł paraneoplastyczne można pogrupować ze względu na organ/układ w organizmie, którego dotyczy.

Zespoły paraneoplastyczne dotyczące przewodu pokarmowego (zespoły paraneoplastyczne żołądkowo-jelitowe), z których najważniejsze oraz wymagające wspomnienia/omówienia, to: kacheksja i anoreksja nowotworowa; owrzodzenia żołądkowo-dwunastnicze.

Najważniejsze zespoły paraneoplastyczne endokrynologiczne to: hiperkalcemia, hipoglikemia, syndrom ektopowego adrenokortykotropowego hormonu (ang. ectopic adrenocorticotropic hormone syndrome), hipokalcemia, hiperglikemia.

Najważniejsze zespoły paraneoplastyczne hematologiczne to: hipergammaglobulinemia, niedokrwistość, mieloftysis, erytrocytoza, leukocytoza z neutrofilią, trombocytopenia, koagulopatie oraz zespół wewnątrznaczyniowego krzepnięcia (DIC, wykrzepiania śródnaczyniowego).

W pierwszej części artykułu zostaną wymienione i opisane te zespoły paranowotworowe przynależące do wyżej wymienionych grup, które są spotykane w praktyce weterynaryjnej. Druga część artykułu zostanie poświęcona omówieniu oraz postępowaniu w przypadku hiperkalcemii oraz hipergammaglobulinemii paranowotworowej.

Zespoły paraneoplastyczne żołądkowo-jelitowe

Do najważniejszych i najczęściej spotykanych w praktyce weterynaryjnej zaliczamy: kacheksję/anoreksję, enteropatię białkogubną, owrzodzenie przewodu pokarmowego.

Kacheksja i anoreksja

Kacheksja jest jednym z najważniejszych, często przeoczanym, zespołem paranowotworowym. Kacheksją nowotworową określa się stan, w którym pomimo odpowiedniej diety, w wystarczającym stopniu pokrywającej zapotrzebowanie zwierzęcia na niezbędne składniki odżywcze/pokarmowe, dochodzi do stopniowego spadku masy ciała oraz zaburzeń metabolicznych. W przeciwieństwie do kacheksji, anoreksja cechuje się spadkiem masy ciała oraz zaburzeniami w metabolizmie pacjenta w wyniku nieodpowiedniego żywienia. Kacheksja w onkologii ludzkiej jest poważnym problemem dotykającym nawet do 90% pacjentów onkologicznych i jest ona odpowiedzialna za około 20% śmiertelności tych pacjentów (1-4). Nie jest znany odsetek występowania kacheksji u psów i kotów, natomiast przyjmuje się, że jest on na poziomie 10%. Należy zawsze pamiętać o tym, że zaburzenia metaboliczne powiązane z kacheksją nowotworową pojawiają się znacznie szybciej niż utrata masy ciała, zarówno u ludzi, jak i u zwierzat (2, 5-8). U ludzi kacheksja jako zespół paraneoplastyczny jest jedynym bądź jednym z nielicznych niezależnych negatywnych wskaźników przeżycia tychże pacjentów.