Zespół ponownego odżywienia… czyli dlaczego stwierdzenie „jeśli chory je, to przeżyje” to nie zawsze prawda

Definicja

Zespół ponownego odżywienia (ang. refeeding syndrome – RFS) jest potencjalnie śmiertelnym powikłaniem, wynikającym ze zbyt intensywnego lub niezbilansowanego odżywiania (drogą doustną, dojelitową lub pozajelitową) pacjenta wyniszczonego lub niedożywionego. Przyczyną tego schorzenia są zaburzenia elektrolitowo-wodne, które wynikają ze zmian metabolicznych i hormonalnych, następujących wskutek wzrostu dostępności substratów energetycznych (1, 2).

Uważa się, że zespół ponownego odżywienia jest wynikiem braku zdolności organizmu do szybkiej adaptacji ze stanu chronicznego katabolizmu do anabolizmu, a hormonem odgrywającym kluczową rolę w tym procesie jest insulina (3). Charakterystycznym objawem obserwowanym w badaniu surowicy jest hipofosfatemia, inne niedobory mogą dotyczyć: potasu, magnezu, wapnia, sodu, witamin (B1), w badaniu krwi odnotowuje się również hiperglikemię. Klinicznie RFS może manifestować się: obrzękami obwodowych części ciała, anemią hemolityczną, zastoinową niewydolnością serca, zaburzeniami neurologicznymi, niewydolnością oddechową, osłabieniem mięśni.

Nie są to symptomy sugerujące w pierwszej kolejności zaburzenia elektrolitowe jako pierwotną przyczynę, dlatego celem artykułu jest zwrócenie uwagi na zespół ponownego odżywienia jako element diagnostyki różnicowej u potencjalnie zagrożonych pacjentów.

Znaczenie w medycynie i weterynarii

Po raz pierwszy objawy zespołu ponownego odżywienia opisano w 1951 r. w grupie japońskich więźniów zwolnionych po II wojnie światowej z obozów pracy na Dalekim Wschodzie. Byli oni żywieni doustnie, a stan zdrowia tych, którzy przeżyli, uległ poprawie po suplementacji fosforu (4).

Rzeczywista skala występowania RFS jest trudna do ustalenia, m.in. ze względu na brak ujednoliconych kryteriów diagnostycznych. W 1996 r. przeprow...