Dr inż Olga Lasek ‒ otyłość jest najbardziej interdyscyplinarną jednostką chorobową

Kiedyś czytałam artykuł, który omawiał przypadek psów rasy beagle, które były podatne na zjedzenie większej ilości jedzenia, gdy te było wyjątkowo smaczne. Czy istnieją zatem rasy bardziej podatne na tycie?

Powody, dla których pewne rasy są wyjątkowo podatne lub odporne na otyłość nie są do końca poznane. Rzeczywiści beagle karmione wyjątkowo smacznym pożywieniem, wykazały tendencję do przejadania się, lecz karmione pokarmami o mniejszej smakowitości jadły stosunkowo mało. Otrzymane wyniki badań według autorów, dowiodły, że nadmierne przyjmowanie pokarmów smakowitych, wysokokalorycznych może predysponować je do otyłości. Natomiast w badaniach na psach rasy labrador retriver wykazano istnienie mutacji w POMC (proopiomelanokortyna), wpływające na występowania otyłości i motywację pokarmową. Ciekawą obserwacją jest fakt, że delecja częściej występowała w populacji psów asystujących. Może mieć to związek z głównymi kryteriami wyboru psa do tego rodzaju pracy, czyli temperamentem i trenowalnością. Trenując szczeniaki stosuję się metodę pozytywnego wzmocnienia nagrodą, jaką jest jedzenie, stąd uważa się, że selekcja psów potoczyła się w kierunku osobników z delecją POMC. Występowanie tej mutacji może być powiązane z tak często występująca otyłością u tej rasy.

Zobacz także: Specjalista poleca ‒ dr inż. Olga Lasek

Jak leczyć otyłość u zwierząt towarzyszących? Czy dieta i ruch to jedyne rozwiązanie, a porcjowanie pożywienia i liczenie kalorii musi wejść w rutynę właścicieli?

Skuteczne i bezpieczne odchudzanie zależy przede wszystkim od odpowiedniej komunikacji z właścicielem oraz przygotowania planu odchudzania. Odpowiednia rozmowa i przekonanie właściciela do odchudzania zwierzęcia, to pierwszy i właściwie niezbędny krok. Ale oczywiście sama rozmowa nie wystarczy. Właściciel otyłego zwierzęcia powinien otrzymać szczegółowy plan odchudzania, czyli szereg wyliczeń według odpowiednich zasad: uwzględniające rodzaj karmy, optymalną utratę masy ciała i dostosowane do tego dawkowanie i technikę karmienia kilkoma mniejszymi posiłkami. Generalnie ilość specjalistycznej karmy zmniejszana jest zazwyczaj co tydzień i co ważne ‒ każdego dnia właściciel powinien dokładnie ważyć jej ilość.

Należy unikać stosowania smakołyków, ludzkiego jedzenia. Te wszystkie wyliczenia właściciel powinien otrzymać od specjalisty, który powinien nadzorować ten trudny i wymagający proces. Właściciel powinien mieć to dokładnie rozpisane, zaplanowane, tak aby jak najbardziej ułatwić mu odpowiednie karmienie zwierzęcia. Jednocześnie zwiększana powinna być stopniowo długość i intensywność aktywności fizycznej. Czyli liczenie kalorii, odpowiedniej dawki karmy oraz poziomu aktywności powinny wejść w rutynę, ale osoby odpowiedzialnej za przygotowanie planu odchudzania – lekarzowi czy specjaliście żywienia, który wspiera właściciela w tym trudnym procesie.

Medycyna weterynaryjna rozwija się z prędkością światła, jakie zatem innowacje obserwujemy w temacie otyłości u zwierząt?

Odnośnie odchudzania mamy właściwie dobrze opracowane zalecenia dietetyczne, schematy postępowania podczas odchudzania oraz narzędzia do kontrolowania kondycji zwierząt. Wydaje się, że cały problem to konsekwencja i postępowanie właściciela. Mam wrażenie, że w ostatnich latach najwięcej publikacji powstało na temat przyczyn powstawania otyłości. Wydaje się, że to wspólny problem zarówno dla zwierząt, jak i ich właścicieli. Łatwy dostęp do wysokoenergetycznych pokarmów, brak kontroli spożycia, w tym również smakołyków oraz niska aktywność fizyczna, to główne przyczyny powstawania otyłości. Bardzo dużo mówi się o prewencji, bo oczywiste jest, że znacznie łatwiej zapobiegać, aniżeli leczyć, stąd edukacja i uświadamianie o prawidłowym żywieniu oraz konsekwencjach popełnianych błędów żywieniowych wydaje się bardzo istotna. Oczywiście wraz z rozwojem medycyny weterynaryjnej chciało by się odkryć skuteczny preparat czy też lek, który pozwoliłby zapanować nad otyłością, ale na dzień dzisiejszy najlepszym rozwiązaniem jest zoptymalizowane, kontrolowane żywienia oraz aktywny tryb życia.

Jakie choroby idą w parze z otyłością u zwierząt towarzyszących? Do czego może doprowadzić nieleczona otyłość?

Właściwie już nadwaga związana jest z pogorszonym funkcjonowaniem organizmu poprzez zmniejszony temperament zwierzęcia, które jest bardziej ociężałe. Natomiast otyłość średniego stopnia przyczynia się do mniejszej aktywności fizycznej, mogą pojawić się obciążenia stawów, co przekłada się na zmniejszenie aktywności i gromadzenie kolejnych kilogramów, jak również problemów z sercem i zaburzeń oddechowych. Otyłość znacznego stopnia powoduje zmęczenie przy niewielkim wysiłku, choroby skóry, cukrzycę typu 2, stłuszczenie wątroby. U zwierząt otyłych znacznie zwiększa się ryzyko pooperacyjne, trudniej ustalić dawkowanie leków czy środków znieczulających.

Ponadto w otyłości pojawiają się liczne zmiany metaboliczne związane ze zmianą metabolizmu węglowodanów i tłuszczy, związane z podwyższonym lub wysokim stężeniem glukozy, insuliny, trójglicerydów, cholesterolu i leptyny, podwyższonym skurczowym ciśnieniem krwi. Związek otyłości z zaburzeniami metabolicznymi wynika z tego, że tkanka tłuszczowa pełni funkcję organu endokrynnego wydzielającego wiele substancji bioaktywnych, zwanych adipokinami. Adipokiny wpływają na funkcję sąsiadujących tkanek i organów, np. wątroby, serca, nerek, szpiku kostnego, płuc oraz naczyń krwionośnych. Większość adipokin działa prozapalnie, a ponieważ ich ilość jest zwiększona u osobników otyłych, stanowią istotny czynnik promujący rozwój wielu chorób.

Otyłość to choroba związana głównie z tematyką żywieniową, jednak pomoc specjalistów z innych dziedzin medycyny weterynaryjnej może być nieoceniona również w tym przypadku. Jacy zatem specjaliści mogą również zajmować się problemem otyłości i wspomagać lekarzy-żywieniowców?

Otyłość jest chyba najbardziej interdyscyplinarną jednostką chorobową, którą może konsultować wielu lekarzy specjalistów. Otyłość może być wynikiem nieprawidłowego żywienia i braku aktywności, ale również może być skutkiem wielu zaburzeń, chociażby endokrynologicznych, miedzy innymi niedoczynności tarczycy czy nadczynności kory nadnerczy. Zaburzenia pobierania pokarmu często związane są również z nieprawidłowym zachowaniem, jak kompulsywne jedzenie, spożywanie nadmiernej ilości w wyniku stresu czy nudy. Zatem współpraca z behawiorystą może pomóc w rozwianiu tych problemów. Bardzo częstym problemem w otyłości są zaburzenia układu ruchu związane zarówno ze zwyrodnieniem, ale również większą skłonności do urazów.

Bardzo często to lekarz ortopeda jako pierwszy wskazuje na konieczność odchudzania zwierzęcia, bo nie ma możliwości poprawy stanu zdrowia bez doprowadzenia zwierzęcia do odpowiedniej kondycji. Natomiast coraz częściej specjaliści żywienia podczas przygotowywania planów odchudzania nawiązują współpracę z zoofizjoterapeutą. Niejednokrotnie współpraca z fizjoterapeutą jest niezbędna, aby nie pogłębiać problemów ortopedycznych podczas wprowadzania aktywności fizycznej podczas odchudzania, a czasami wykorzystanie specjalistycznych narzędzi jak łaźnia wodna jest jedyną możliwą formą aktywności dla nadmiernie obciążonych zwierząt.

Rozmawiała: Karolina Osys-Bilnik