Wybrane zagadnienia dotyczące organizacji i odbywania praktyk zawodowych w zakładach leczniczych dla zwierząt. Cz. II

Organizacja, przebieg i odbywanie praktyk w zakładzie leczniczym dla zwierząt wiążą się z odpowiedzialnością prawną. Strony umowy o praktykach powinny mieć ich pełną świadomość.

Co do zasady, osoby odbywające praktykę w zakładzie leczniczym dla zwierząt zapoznają się z zasadami pracy lekarza weterynarii. W ich trakcie przyszli profesjonaliści (technicy i lekarze weterynarii) mają możliwość poznania środowiska pracy i sprawdzenia przygotowania do wykonywanych czynności. Odpowiedzialność związaną z odbywaniem praktyk w zakładach leczniczych dla zwierząt można rozpatrywać z kilku punktów widzenia. Najogólniej – odpowiedzialność prawną można podzielić na odpowiedzialność prawną zakładów leczniczych dla zwierząt (w tym osób nadzorujących praktykę) oraz odpowiedzialność prawną dotyczącą praktykantów. Ze względu na strony umowy o praktykach może to być odpowiedzialność właściciela zakładu leczniczego dla zwierząt w stosunku do praktykanta – i odwrotnie.

Odpowiedzialność prawna może wynikać także z relacji pomiędzy osobą nadzorującą praktykantów (kierownik zakładu leczniczego dla zwierząt lub inny wyznaczony do tego lekarz weterynarii) a właścicielem zakładu leczniczego dla zwierząt lub/i praktykantem. I wreszcie – odpowiedzialność prawna może wynikać ze zobowiązań zakładu leczniczego dla zwierząt w stosunku do osób trzecich (właściciel zwierzęcia) z tytułu działań praktykantów. Omówienie wszystkich możliwych wariantów znacznie wykracza poza ramy niniejszego artykułu. Autor pragnie jedynie zasygnalizować niektóre jej rodzaje i scharakteryzować wybrane z nich.

Odpowiedzialność prawna

Odpowiedzialność prawna to konieczność ponoszenia konsekwencji swoich działań w związku z naruszeniem przepisów zdeterminowanych prawem. W obowiązującym w Polsce systemie prawa istnieje kilka rodzajów odpowiedzialności. Odpowiedzialność może mieć charakter zawodowy, cywilny, karny lub dyscyplinarny wynikający ze stosunku pracy. W każdym z powyższych przypadków inny jest cel odpowiedzialności. Jednakże hierarchia wartości chronionych za pośrednictwem wymienionych przepisów powinna być brana pod uwagę w każdym określonym przypadku. Osoby odbywające praktyki w zakładzie leczniczym dla zwierząt (o ile nie są lekarzami weterynarii) mogą ponosić odpowiedzialność karną (gdy czyn jest przestępstwem lub wykroczeniem), cywilną (gdy czynem została wyrządzona szkoda lub krzywda) i/lub dyscyplinarną (za naruszenie przepisów obowiązujących na uczelni oraz za czyny uchybiające godności studenta). Z kolei lekarze weterynarii odpowiedzialni za praktykantów mogą podlegać odpowiedzialności karnej, cywilnej (art. 430 k.c.), pracowniczej i zawodowej (art. 13 Kodeksu Etyki i Deontologii Lekarza Weterynarii).

Właściciele zakładów leczniczych dla zwierząt niepełniący bezpośredniego nadzoru nad praktykantami ponoszą odpowiedzialność za przygotowanie zakładu leczniczego do odbywania praktyk.

Odpowiedzialność cywilna

Odpowiedzialność cywilna ma charakter odszkodowawczy i sprowadza się do konieczności zapłaty odszkodowania lub zadośćuczynienia za wyrządzoną szkodę lub krzywdę. Pojęcie szkody odnosi się do wszystkich uszczerbków w dobrach lub interesach prawnie chronionych, których poszkodowany doznał wbrew swej woli. W analizowanym przypadku poszkodowanym może być praktykant, osoba nadzorująca praktykantów, właściciel zakładu leczniczego dla zwierząt lub osoba trzecia. Szkoda może dotyczyć dóbr osobistych (krzywda) lub mienia (szkoda majątkowa). W przypadku szkody majątkowej poszkodowany może domagać się odszkodowania, zaś w przypadku krzywdy może przysługiwać mu zadośćuczynienie. To samo zdarzenie może wywołać obydwa powyższe skutki.

Podstawa odpowiedzialności cywilnej została określona w art. 415 k.c. – „kto z winy swojej wyrządził drugiemu szkodę, odpowiedzialny jest do jej naprawienia”. Ogólną podstawę w zakresie roszczeń majątkowych z tytułu naruszenia dóbr osobistych stanowi art. 448 Kodeksu cywilnego – „w razie naruszenia dobra osobistego, sąd może przyznać temu, czyje dobro osobiste zostało naruszone, odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę lub na jego żądanie zasądzić odpowiednią sumę pieniężną na wskazany przez niego cel społeczny”. Zadośćuczynienie musi mieć charakter kompensacyjny, odpowiedni do rodzaju naruszonego dobra, skali doznanych przykrości, czasu ich trwania czy łatwości sposobu ich naprawy. Ciężar dowodu będzie spoczywał na pokrzywdzonym, który musi wykazać ogólne przesłanki odpowiedzialności (tj. szkodę i winę) oraz związek przyczynowo-skutkowy łączący zachowanie pozwanego z powstałą szkodą.

Roszczenia cywilnoprawne, jak wspomniano wyżej, mogą mieć również charakter niemajątkowy. Dochodzenie swoich praw przez pokrzywdzonego będzie opierało się wówczas na art. 24 Kodeksu cywilnego – „ten, czyje dobro osobiste zostało zagrożone cudzym działaniem, może żądać zaniechania tego działania (…). W razie dokonanego naruszenia może on także żądać, aby osoba, która dopuściła się naruszenia, dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia jego skutków, w szczególności ażeby złożyła oświadczenie odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie (…)”.

Odpowiedzialność karna

Osoby odbywające praktyki w zakładzie leczniczym dla zwierząt ponoszą odpowiedzialność karną na zasadach ogólnych, tj. odnoszących się do ogółu społeczeństwa. Warunkiem powstania odpowiedzialności karnej jest podjęcie działania lub zaniechanie, które stanowi przestępstwo. Przestępstwem jest czyn człowieka zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia, którego społeczna szkodliwość jest wyższa niż znikoma. Przestępstwem jest tylko czyn zawiniony. Nie popełnia przestępstwa sprawca czynu zabronionego, jeżeli nie można mu przypisać winy w chwili popełnienia czynu.

Kodeks karny przewiduje dwie formy winy: umyślną i nieumyślną. Zgodnie z art. 9 § 1 k.k. czyn zabroniony jest popełniony umyślnie, gdy sprawca ma zamiar jego popełnienia, tj. chce go popełnić albo przewidując możliwość popełnienia czynu zabronionego, na to się godzi. Czyn zabroniony popełniony nieumyślnie ma miejsce wówczas, gdy sprawca, nie mając zamiaru popełnienia czynu zabronionego, popełnia go jednak na skutek niezachowania ostrożności wymaganej w danych okolicznościach, mimo że możliwość tego czynu przewidywał lub mógł przewidzieć (art. 9 § 2 k.k.).

Do odpowiedzialności karnej osób odbywających praktykę w zakładzie leczniczym dla zwierząt mają zastosowanie również przepisy Ustawy z dnia 20 maja 1971 roku Kodeks wykroczeń (Dz.U. z 2015 r., poz. 1094, 1485, 1634, 1707). Dotyczy ona przewinień „mniejszego kalibru”. Wykroczeniem jest czyn społecznie szkodliwy zabroniony pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany. Wykroczeniem jest tylko czyn zawiniony (art. 1 § 2 k.w.). Wykroczenie, podobnie jak przestępstwo, można popełnić z winy umyślnej lub nieumyślnej.