Wpływ diety na kondycję skóry i sierści psów

Sierść ma kluczowy wpływ na wygląd psa, jest również ważnym elementem bariery ochronnej organizmu. Odpowiednio zbilansowana dieta zapewnia prawidłową jakość okrywy włosowej i umożliwia jej spełnianie swoich funkcji.

Funkcje okrywy włosowej

Sierść zapewnia ochronę przed niekorzystnymi czynnikami środowiska, jak zbyt niska temperatura czy nadmierna ekspozycja na promieniowanie słoneczne. Nic więc dziwnego, że obserwuje się sezonowe zmiany typu okrywy włosowej u psów – jesienią pojawia się gęste futro zapewniające izolację podczas siarczystych mrozów, które z kolei wiosną ustępuje krótkiej sierści dostosowanej do ciepłej pogody. Proces ten trwa zazwyczaj kilka tygodni, w tym czasie duże długowłose rasy psów wymagają wyczesywania co najmniej kilka razy na tydzień.

Bardzo ważny jest również aspekt ochrony skóry przed atakami pasożytów zewnętrznych, które oprócz tego, że są szkodliwe same w sobie, mogą być również źródłem rozmaitych infekcji, czy to bakteryjnych, czy też wirusowych. Niektóre włosy zapewniają też odpowiednią percepcję; są to długie i dość sztywne włosy czuciowe występujące na pysku – wibrysy. Ich cebulki przekazują bodźce dotykowe na zakończenia nerwów czuciowych, dzięki czemu pies uzyskuje dodatkowe informacje na temat otoczenia.

Nie sposób pominąć funkcji dekoracyjnej okrywy włosowej, wszak piękna i połyskująca sierść jest uznawana za oznakę zdrowia i siły zwierzęcia. I odwrotnie – włosy matowe, zmierzwione i posklejane sugerują chorobę psa lub występowanie niedoborów składników pokarmowych w diecie. I nie chodzi tu tylko o włosy porastające korpus, ale także włosy nóg i ogona, które mają ogromny wpływ na całokształt odbioru wizualnego psa. Dlatego też, chcąc przedstawić zwierzę w jak najlepszym świetle, oprócz zastosowania różnych preparatów kosmetycznych warto również zatroszczyć się o zbilansowaną dietę, bogatą w składniki odpowiedzialne za prawidłowy wygląd i funkcjonalność sierści.

Wpływ żywienia

Włosy zbudowane są głównie z białek, nic więc dziwnego, że największy wpływ na jakość okrywy włosowej ma zawarte w paszach białko, którego niedobór może prowadzić w pierwszym rzędzie do pojawienia się łamliwości włosów. W dotyku są one suche i szorstkie, podobnie skóra, która staje się bardziej podatna na zakażenia. Przyczyną takiego stanu rzeczy może być podawanie pasz o niskiej zawartości białka, jak: ryż, kasze lub ziemniaki.

Należy również pamiętać, że nie każde białko jest takie samo, w zależności od proporcji aminokwasów może mieć ono różną wartość, przy czym za szczególnie ważny dla okrywy włosowej uważa się aminokwas siarkowy – metioninę, jak również lizynę i tryptofan. Dlatego też warto, w miarę możliwości, porównywać skład aminokwasowy stosowanych pasz i ewentualnie wybierać te o zwiększonym udziale pożądanego składnika. Trzeba zaznaczyć, że dotychczasowo stosowana dieta może okazać się niewystarczająca podczas okresów podwyższonego zapotrzebowania na białko, jak: intensywny wzrost, laktacja czy właśnie zmiana okrywy włosowej wiosną lub na jesieni.

Kolejnym ważnym składnikiem diety są tłuszcze, które, choć nie stanowią dużego udziału w strukturze włosów, to pełnią w nich wiele kluczowych funkcji, jak na przykład zapewnianie wodoodporności. Spośród różnych tłuszczów największe znaczenie przypisuje się nienasyconym kwasom tłuszczowym (kwas linolowy, linolenowy). Zależność taką potwierdza praktyka, ponieważ popularnym sposobem na poprawę jakości okrywy włosowej jest niewielki dodatek oleju do podawanej paszy treściwej.

Przyjmuje się, że udział nienasyconych kwasów tłuszczowych w diecie dorosłych psów powinien wynosić co najmniej 1% suchej masy karmy dla kwasu linolowego.

Nienasycone kwasy tłuszczowe, podobnie jak niektóre witaminy (A, D, E, K), dobrze rozpuszczają się w tłuszczach, więc podaje się je zazwyczaj w formie kapsułek wypełnionych olejem – chroni to preparat przed utlenianiem. Dobrym źródłem tego składnika są oleje roślinne: słonecznikowy czy kukurydziany, z kolei nasycone tłuszcze zwierzęce zazwyczaj cechują się niską koncentracją kwasu linolenowego.

Spośród składników mineralnych duże znaczenie dla jakości włosa ma cynk, biorący udział w syntezie kwasów nukleinowych i białek – jest kofaktorem licznych enzymów, takich jak dehydrogenaza mleczanowa oraz fosfataza zasadowa. Przy niedoborach tego pierwiastka dochodzi do wypadania włosów, a także łuszczycy i zwiększonej podatności na infekcje skóry. Sytuacje takie mogą być powodowane nie tylko przez zbyt małą zawartość cynku w paszy, ale także nadmiar substancji upośledzających jego wchłanianie z przewodu pokarmowego.

Zaliczają się tu między innymi wapń oraz fosfor w postaci fitynowej, obecny w dużych ilościach w okrywie nasiennej zbóż, dlatego tanie karmy z dużym udziałem ziarna mogą wpływać niekorzystnie na jakość sierści. Dodatkowo niektóre rasy psów, jak alaskan malamut czy bullterrier, cechuje uwarunkowana genetycznie skłonność do zaburzeń wchłaniania cynku, co prowadzi do konieczności dodatkowej jego suplementacji. Przeciętne zapotrzebowanie dorosłych psów na ten pierwiastek wynosi 5 mg na 400 kcal energii metabolicznej karmy.

Niezwykle ważne dla utrzymania zdrowia włosów są również witaminy, a zwłaszcza witamina A (retinol lub jej prowitamina – β-karoten). Jej niedobór prowadzi do wielu poważnych zmian sierści i skóry, od utraty połysku po wypadanie i spowolniony odrost włosów. Stany niedoborowe mogą się pojawić w dwóch sytuacjach – niskiej zawartości tego składnika w diecie lub podwyższonego nań zapotrzebowania.

Pasze bogate w witaminę A oraz β-karoten to między innymi:

• marchew czerwona,
• wątroba wołowa i wieprzowa,
• żółtko jaj oraz masło.

Jeżeli zaś chodzi o podwyższone zapotrzebowanie na witaminę A, to stan taki obserwuje się głównie u rosnących szczeniąt oraz ciężarnych suk, co należy mieć na uwadze, układając dawkę dla tych grup zwierząt. Wymagana minimalna koncentracja witaminy A dla psów rosnących wynosi 3,710 IU na 1 kg suchej masy karmy o koncentracji energii 3,67 kcal EM/g. Warto pamiętać, że witamina ta jest dobrze rozpuszczalna w tłuszczach.

Spośród witamin rozpuszczalnych w wodzie (z grupy B) duże znaczenie w kształtowaniu sierści przypisuje się biotynie, bez której włosy tracą połysk i stają się łamliwe. W praktyce nie spotyka się niedoborów tego składnika, prawdopodobnie za sprawą syntezy mikroflory jelitowej, to dodatkowa jego suplementacja (zwłaszcza w kompozycji z metioniną) wywiera korzystny efekt na jakość okrywy. Dzienne zapotrzebowanie dla dorosłego psa wynosi około 0,002 mg biotyny na 1 kg suchej karmy.

Alergie

Duży wpływ na wygląd sierści psa mają zaburzenia wynikające z pobieranej karmy, głównie reakcje alergiczne. Najczęściej alergenami są: wołowina, mleko, jaja, soja oraz drób. Dodatkowo duża część psów jest uczulona na więcej niż jeden składnik diety. Objawy alergii pokarmowej mają zazwyczaj charakter skórny – obserwuje się: świąd, pokrzywkę, otarcia, strupy, rzadziej zaburzenia o charakterze pokarmowym, jak wymioty lub biegunki. W takiej sytuacji należy odstawić wszystkie wykorzystywane dotychczas pasze i zacząć dietę eliminacyjną, która umożliwi rozpoznanie składnika odpowiedzialnego za wystąpienie alergii.

Podsumowując, istnieje wiele czynników o charakterze żywieniowym mogących w niesprzyjających warunkach (uwarunkowania genetyczne rasy, nieodpowiedniej jakości karma) powodować pogorszenie wyglądu sierści lub stany chorobowe skóry. Najczęściej spotykane niedobory dotyczą: wybranych aminokwasów, nienasyconych kwasów tłuszczowych, cynku, retinolu oraz biotyny. Jednocześnie hodowca ma do dyspozycji bogatą paletę karm i dodatków umożliwiających poprawę wyglądu psa, zarówno w formie naturalnych pokarmów, jak i specjalistycznych preparatów żywieniowych.

mgr inż. Arkadiusz Szałata
Wydział Hodowli i Biologii Zwierząt Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie