Wektorowa rola kleszczy atakujących psy w Polsce

Transmisja patogenów

Szybkie usunięcie kleszcza ze skóry psa ogranicza ryzyko transmisji niebezpiecznych mikroorganizmów. Wirusy transmitowane są już w kilka godzin od rozpoczęcia żerowania. Bakterie mogą być przekazywane pod koniec pierwszej doby, choć może się to znacząco różnić w zależności od gatunku patogenu. W przypadku krętków Borrelia pojawiają się kolejne dowody na skuteczną transmisję niektórych genogatunków tych bakterii w czasie znacznie krótszym niż 24 godziny (22). Pierwotniaki są przekazywane po ok. 48 godzinach (23).

Samce kleszczy z rodzaju Ixodes (w tym I. ricinus) nie pobierają krwi. Natomiast samce wszystkich pozostałych rodzajów kleszczy twardych (w tym D. reticulatus) pobierają wielokrotnie małe ilości krwi w celu rozpoczęcia spermatogenezy (23). Oznacza to, że zarówno samce, jak i samice kleszcza łąkowego mogą brać udział w transmisji patogenów. Do tej pory potwierdzono transmisję bakterii Rickettsia raultii przez samce D. reticulatus u ludzi (3). Nie wiadomo, jak długo trwa żerowanie w przypadku samców kleszcza łąkowego i czy można wykluczyć jego udział w transmisji pierwotniaków, w tym B. canis.

Rozpoznawanie gatunków, płci i stadiów rozwojowych kleszczy

W artykule udostępnione są podstawowe informacje przydatne podczas szybkiej identyfikacji kleszczy w gabinecie podczas wizyty. Rozpoznanie gatunku kleszczy w przypadku postaci dorosłych I. ricinus i D. reticulatus zwykle nie nastręcza większych trudności. W przypadku mocno opitych samic jedyną cechą pozwalającą odróżnić gatunek okiem nieuzbrojonym jest wygląd tarczki. U kleszcza pospolitego jest ona jednolicie rdzawa, natomiast u kleszcza łąkowego ma charakterystyczny wzór (ryc. 5). W przypadku stadiów młodocianych identyfikacja gatunku jest niemożliwa bez użycia binokularu i klucza do oznaczania gatunków.

Należy jednak pamiętać, że w tym wypadku najbardziej prawdopodobne jest opadnięcie przez kleszcza pospolitego. Stadia rozwojowe różnią się znacząco rozmiarami ciała. Ponadto larwy mają trzy pary odnóży, natomiast nimfy i postacie dorosłe – cztery. U nimf nieobecne są otwory płciowe, co pozwala odróżnić je od postaci dorosłych (23). Samce głodne i samce, które pobrały krew, dla osoby niedoświadczonej są trudne do odróżnienia, ponieważ te ostatnie bardzo nieznacznie zwiększają rozmiary ciała (ryc. 6). U opitych samców D. reticulatus można zauważyć uwypuklenie strony grzbietowej oraz zmianę zabarwienia brzusznej strony idiosomy na kremową na skutek rozpoczętej spermatogenezy (ryc. 7).

Podziękowania

Artykuł powstał dzięki finansowaniu uzyskanemu z Narodowego Centrum Nauki w ramach projektu Sonata Bis 2014/14/E/NZ7/00153.