Zagraniczne podróże – jak przygotować do nich zwierzę?

Profilaktyka przeciwpasożytnicza

Pasożyty i choroby zakaźne

Niezależnie od celu podróży nie powinniśmy zapomnieć o profilaktyce przeciwko endo- i ektopasożytom zwierząt oraz chorobom zakaźnym. W nowych warunkach środowiskowych czworonogi łatwo łapią pasażerów „na gapę”, wiąże się to z występowaniem przenoszących je wektorów (komary, kleszcze itd.) i mnogości żywicieli pośrednich (dżdżownice, ślimaki, gady, płazy, drobne gryzonie). Dochodzi do tego przejściowa immunosupresja zwierząt związana z nowym miejscem pobytu, nieskutecznością repelentów (środków odstraszających owady) przeciwko ww. wektorom stosowanym rutynowo w Polsce.

Aby uchronić się przed inwazją pasożytów lub chorobą zakaźną podczas podróży, przede wszystkim unikajmy spacerów z czworonogiem w pobliżu skupisk biegających bez smyczy psów i kotów, dbajmy o czystość legowisk, misek, przyborów do pielęgnacji, nie pozwalajmy, by (szczególnie psy) wąchały lub zjadały odchody innych zwierząt, nie kupujmy dla nich jedzenia z niepewnego źródła, serwujmy do picia przegotowaną wodę.

Powyższe działania nie zwalniają nas jednak z konieczności zastosowania, najlepiej syngeristycznie działających, co najmniej dwóch preparatów przeciwko pasożytom. W praktyce stosujemy połączenie np. obroży na kark, która będzie chroniła przed inwazją pcheł i kleszczy, oraz np. roztworu do nakrapiania na kark, który będzie działał na szerokie spektrum pasożytów (nużeniec, wszy, wszoły, nicienie sercowe i skórne, obleńce, tęgoryjce, włosogłówki). Należy mieć też na uwadze, że profilaktyczne podawanie leków działających docelowo przeciwko pasożytom wewnętrznym (robaki, pierwotniaki itd.) i zewnętrznym (np. pchły) oraz ich formom larwalnym w organizmie (np. mikrofilarie) w momencie, kiedy inwazja nie występuje, może przyczyniać się do rozwijania przez te organizmy lekooporności i podany lek nie zadziała w momencie stwierdzenia inwazji.

Przed wyjazdem za granicę niezmiernie ważne jest także posiadanie przez zwierzę aktualnych szczepień. Szczepienia możemy podzielić na podstawowe i dodatkowe (patrz tab. 2, s. 21). Szczepienia podstawowe są zalecane do wykonania u wszystkich psów i wszystkich kotów, szczepienie dodatkowe i opcjonalne jest traktowane jako wybór właściciela i lekarza, powinno być wykonane psom i kotom, które były narażone na zakażenie danym patogenem (bakterią lub wirusem). Pamiętajmy, aby wykonać szczepienie przeciwko chorobom zakaźnym miesiąc przed wyjazdem, organizm potrzebuje czasu na wykształcenie komórek pamięci, które warunkują czynną odpowiedź immunologiczną przeciwko patogenom.

Pasożyty – nicienie, pierwotniaki, tasiemczyce

Pasożyty przewodu pokarmowego, takie jak tasiemce i glisty, docierają do organizmu drogą per os – zwierzę zjada materiał skażony jajami (nicienie, tasiemce) czy cystami (pierwotniaki). Ich inwazję wykrywamy poprzez badanie kału metodą flotacji i dekantacji, techniki diagnostyki molekularnej i badanie świeżego rozmazu kału. Inwazje te możemy podzielić na: inwazje nicieni, tasiemczyce i inwazje przywr oraz zakażenia pierowotniacze.

Grupą nicieni, które występują zwłaszcza w krajach o ciepłym klimacie, są nicienie układu oddechowego. Nicienie płucne diagnozujemy, szukając ich larw i jaj w kale. U psa w płucach pasożytuje Angiostrongylus vasorum, u kota – Angiostrongylus abstrusus, u obu – Crenostoma vulpis i Capillaria aerophila, który oprócz płuc umiejscawia się w oskrzelach, tchawicy, zatokach nosowych i jamie nosowej. Po zjedzeniu substancji zanieczyszczonej jajami larwa przechodzi w organizmie psa lub kota cykl rozwojowy – początkowo zamieszkuje przewód pokarmowy, a w momencie odkaszlnięcia wędrujących larw dostaje się do układu oddechowego, gdzie osiąga dojrzałość płciową. Nicień daje objawy w postaci kaszlu, niereagującego na antybiotyki zapalenia płuc, gorączki. Leczeniem z wyboru są: fenbendazol, imidakloprid i moksydektyna. Zalecane jest leczenie wspomagające w postaci antybiotyków, leków rozszerzających oskrzela, leków moczopędnych.

Zagraniczna podróż to także zagrożenie zarażeniem się przez psa nicieniem układu moczowego – Capillaria plica. Do zakażenia dochodzi, kiedy pies zjada dżdżownicę. Larwa przedziera się przez ścianę jelita i dostaje się do układu krwionośnego. Tam, drogą krwi, osiąga kłębuszki nerkowe i przeciska się do miedniczki nerkowej, by ze strumieniem moczu, przez moczowód, dostać się do pęcherza moczowego. Jest hematofagiem – przyczepia się do jego ściany i odżywa krwią. Uszkadzanie nabłonka przejściowego pęcherza w miejscu jej bytowania czasem prowadzi do procesów nowotworowych. C. plica wydala jaja do moczu, po odwirowaniu go, szukamy w osadzie jaj. Nicień powoduje krwiomocz i zapalenia pęcherza, skuteczne w leczeniu są: fenbendazol, lewamizol i iwermektyna.

Filariozy – tak nazywamy choroby wywoływane przez nicienie występujące w rejonach tropikalnych i subtropikalnych. Na południu Europy od zawsze diagnozowano dirofilariozę skórną (Dirofilaria repens) i sercową (Dirofilaria immitis). D. immitis i D. repens diagnozujemy, oglądając rozmazy krwi – znajdujemy w nich stadia larwalne, tj. mikrofilarie. Obydwie choroby występują głównie u psów. D. repens najczęściej objawia się w postaci podskórnych i środskórnych guzków, zlokalizowanych w tkance mięśniowej, gałce ocznej, mosznie i jądrach. Postać skórna ma przebieg bezobjawowy. Pasożyt może jednak migrować – i to właśnie wtedy obserwowany jest w nietypowych miejscach – jamach ciała, worku osierdziowym, stawie kolanowym, w obrębie guzów nowotworowych. D. immitis bytuje w prawej komorze serca i tętnicy płucnej. Aby zabezpieczyć się przed inwazją D. immitis, warto stosować u psów roztwory do nakraplania z imidaklopridem i moksydektyną. Preparatem stosowanym w USA w terapii robaczycy serca u psów jest melarsomina, niedozwolona jednak u kotów i do stosowania jedynie na początku choroby. Psy hospitalizowane i poddane terapii mają szansę na wyleczenie, o ile chorobę wykryto we wczesnym stadium i zwierzę nie wykazuje objawów sercowych (kaszel, szybkie męczenie się, obrzęki, płyn w jamie brzusznej itd).

Do zakażeń pierwotniaczych przywiezionych z zagranicy zaliczamy przede wszystkim leiszmaniozę. Leiszmanioza to bardzo duże zagrożenie dla zwierząt podróżujących na południe Europy (Grecja, Włochy, Hiszpania). Leishmanie to pierwotniaki, które wnikają do komórek takich jak makrofagi i makrofagi osiadłe (komórki dendrytyczne), a z krwiobiegiem są roznoszone po różnych narządach. Rasy psów szczególnie wrażliwe na inwazję to: owczarki niemieckie, rotweillery, cocker spaniele i boksery, natomiast małą wrażliwość wykazuje portugalski pies gończy. Choroba rozwija się w postaci trzewnej (narządy wewnętrzne) i skórnej. Początkowo zmiany widoczne są jako rozlane owrzodzenia, tzw. szankiery, następnie dochodzi do postaci uogólnionej – powiększenie węzłów chłonnych, śledziony, krwiomoczu, krwotocznego zapalenia jelit, krwawień z nosa. Leiszmanioza to choroba niezwykle oporna na leczenie, rokowanie jest na ogół złe, lekiem z wyboru jest antymonian megluminy.

Choroby odkleszczowe

Z wyjazdu, prócz miłych wspomnień, nasz zwierzęcy towarzysz może przywieźć jedną z zagrażających życiu chorób przenoszonych przez kleszcze: babeszjozę, boreliozę, anaplazmozę, ehrlichiozę.

Anaplazmoza, erlichioza i borelioza to choroby powodowane przez bakterie przenoszone ze śliną kleszcza. Anaplazmoza (A. phagocytophilum) i erlichioza (E. canis i E. lewinii) są wywołane przez riketsje. Atakują one komórki układu białokrwinkowego (neutrofile, eozynofile, monocyty itd.). Riketsje wewnątrz nich rozprzestrzeniają się po całym organizmie, osiedlając się w szpiku, wątrobie i śledzionie. Do objawów najbardziej zauważalnych przez właścicieli należą: gorączka, apatia, kulawizna i ból przy poruszaniu się, będący efektem zapalenia stawów. Boreliozę wywołują krętki z rodzaju Borrelia, konkretnie Borrelia burgdorferi, a do najczęstszych objawów towarzyszących tej chorobie należą również bóle wielostawowe i pogarszające się samopoczucie zwierzaka. W Polsce dostępne jest szczepienie przeciwko boreliozie psów.

Anaplazmoza, erlichioza i borelioza to zoonozy – kleszcze zarażające psy mogą zaatakować i zarazić też ludzi! Diagnozę stawiamy poprzez badanie rozmazu krwi – znajdujemy bakterie między krwinkami w wypadku B. burgdorferi, limfocyty odczynowe czy ciałka wtrętowe – morule w leukocytach. Bardzo przydatne jest również wykonanie SNAP testu, a stuprocentową pewność diagnozy daje badanie PCR. Leczenie chorób odkleszczowych opiera się na podawaniu dożylnie antybiotyków (tetracyklina, doksycyklina) i terapii wspomagającej (płynoterapia, witaminy).