Cewnikowanie pęcherza moczowego u psów i kotów

Samce

Zwierzę do cewnikowania pęcherza moczowego powinno być ułożone w pozycji grzbietowej lub bocznej. Jeżeli utrzymanie zwierzęcia w takiej pozycji nie jest możliwe, należy je poddać premedykacji. Po założeniu jałowych rękawiczek przystępujemy do wynicowania prącia. U psów polega ono na zsunięciu napletka w stronę doogonową przy jednoczesnym delikatnym wypychaniu prącia od strony jego podstawy. Następnie przytrzymujemy prącie u jego nasady. U kocurów jest to trudniejsze ze względu na dużo mniejsze rozmiary prącia. U tych zwierząt po zsunięciu napletka i wynicowaniu prącia należy je dodatkowo odciągnąć w kierunku doogonowym, by w ten sposób wyprostować zagięcie cewki moczowej, które uniemożliwiałoby wprowadzenie cewnika, i – podobnie jak u psa – przytrzymać u jego podstawy.

Kolejnym etapem jest oczyszczenie prącia preparatem antyseptycznym i spłukanie go jałowym płynem fizjologicznym. Następnie koniec cewnika posmarowany środkiem poślizgowym i znieczulającym należy wprowadzić przez zewnętrzne ujście cewki moczowej i delikatnym, ale zdecydowanym ruchem wprowadzić głębiej, aż do pęcherza moczowego. W czasie wprowadzania cewnika w przypadku napotkania oporu możemy go delikatnie obracać lub cofać; niekiedy pomocne jest także podanie niewielkiej ilości jałowego płynu fizjologicznego. Gdy cewnik znajdzie się w pęcherzu moczowym, powinien z niego zacząć wypływać mocz. W niektórych przypadkach mocz odciągamy strzykawką, jednak należy robić to ostrożnie, aby nie zassać błony śluzowej pęcherza moczowego i nie doprowadzić do jej uszkodzenia. Próbka moczu do badania powinna mieć objętość 5-6 mililitrów, należy ją pobrać do sterylnego, przygotowanego wcześniej, pojemniczka (2-4).

Samice

Cewnikowanie samic jest zabiegiem trudniejszym i wymaga od osoby wykonującej pewnego doświadczenia. Konieczna jest także znajomość anatomii narządu rodnego suki i kotek, ponieważ warunkuje to prawidłowe wprowadzenie wziernika i odnalezienie zewnętrznego ujścia cewki moczowej.

Układ moczowo-płciowy suk rozpoczyna się przedsionkiem pochwy, do którego wejście otoczone jest wargami sromowymi. Dobrzusznie, w fałdzie błony śluzowej, zaraz za sromem, znajduje się łechtaczka. Należy pamiętać, aby w czasie kateteryzacji nie podrażnić jej cewnikiem, gdyż jest to bolesne dla zwierzęcia.

Przedsionek pochwy u suk przebiega pod kątem 60% w kierunku dogrzbietowo-doczaszkowym. Za przedsionkiem pochwy zlokalizowana jest pochwa właściwa, natomiast w miejscu ich połączenia, na dobrzusznej stronie, umiejscowiony jest wzgórek, na którym znajduje się zewnętrzne ujście cewki moczowej (2-4).

Przed przystąpieniem do kateteryzacji sukę należy ułożyć w pozycji mostkowej z tylnymi kończynami zwieszonymi poza krawędź stołu zabiegowego. Zabieg można także wykonywać w ułożeniu bocznym lub w pozycji stojącej. Kolejnym krokiem jest przemycie zewnętrznych narządów płciowych środkiem antyseptycznym i spłukanie ich jałowym płynem fizjologicznym. Następnie sterylny, posmarowany żelem z lidokainą rozwieracz wprowadzamy do przedsionka pochwy w okolicy górnego spojenia warg sromowych, kierując go dogrzbietowo i dogłowowo, zgodnie z przebiegiem narządu rodnego. Następnie rozchylamy ramiona rozwieracza, uwidaczniając wnętrze przedsionka pochwy. Na dobrzusznej ścianie, w miejscu połączenia przedsionka z pochwą właściwą, widoczne są wzgórek i zewnętrzne ujście cewki moczowej. Sterylny cewnik, wcześniej pokryty substancją poślizgową, wprowadzamy przez ujście cewki moczowej do pęcherza moczowego. Podobnie jak u samców, gdy cewnik znajdzie się w pęcherzu moczowym, powinien z niego zacząć wypływać mocz (2-4).

U samic psów dużych ras możliwe jest cewnikowanie „na ślepo”, tzw. metodą „po palcu”. Przygotowanie i ułożenie suki do zabiegu wygląda tak, jak w przypadku cewnikowania z użyciem rozwieracza. Przed przystąpieniem do cewnikowania należy założyć sterylne rękawiczki, a palec wskazujący nasmarować substancją poślizgową. Następnie wprowadzamy go do przedsionka pochwy suki i wyszukujemy wzgórka, na którym znajduje się zewnętrzne ujście cewki moczowej. Po włożeniu cewnika do przedsionka pochwy prowadzimy go pod palcem, aż do wejścia do zewnętrznego ujścia cewki moczowej, a następnie przez cewkę moczową do pęcherza moczowego. Kotki cewnikujemy podobnie jak suki (2-4). Po cewnikowaniu kateter należy usunąć z dróg moczowych przez jego delikatne pociągnięcie.

Próbki pobrane w czasie cewnikowania powinny zostać przekazane w ciągu godziny do dalszych badań, takich jak: badanie ogólne moczu, badanie cytologiczne. Należy pamiętać, że najwłaściwszą drogą pobrania moczu do badania mikrobiologicznego jest wspomniana wcześniej cystocenteza, gdyż w czasie wprowadzania kateteru przez cewkę moczową można wprowadzić bakterie do pęcherza moczowego, a przez to uzyskać zafałszowane wyniki badań. W przypadku gdy cystocenteza nie jest możliwa do wykonania, próbkę moczu do badania mikrobiologicznego należy pobrać ze środkowej frakcji moczu (2-4).

Cewnikowanie pęcherza moczowego jest rutynowym zabiegiem w codziennej praktyce lekarsko-weterynaryjnej. Dla bezpieczeństwa i komfortu zwierzęcia należy je przeprowadzać delikatnie i bez zbędnego pośpiechu, z zachowaniem zasad bezpieczeństwa i aseptyki. Ostrożność i doświadczenie osoby wykonującej cewnikowanie pęcherza moczowego gwarantują prawidłowe wykonanie zabiegu oraz satysfakcjonujące efekty diagnostyczne i terapeutyczne.