Szczepienia psów i kotów

Dobór szczepień

Rodzaj dodatkowych szczepień należy określić indywidualnie dla danego zwierzęcia, z uwzględnieniem szeregu danych, m.in.: stopnia narażenia na patogeny, sytuacji epidemiologicznej w regionie geograficznym, na którym przebywa pacjent oraz stanu jego zdrowia. Psy mające dostęp do zbiorników wodnych i podmokłych terenów, narażone na częsty kontakt z gryzoniami lub miejscami, gdzie przebywa ich wiele, a także psy myśliwskie, powinny być regularnie zabezpieczane przeciwko leptospirozie. Szczepienie przeciwko boreliozie można wykonać u psów szczególnie narażonych na tę chorobę, np. psy leśniczych. Kluczowe jest wykonanie go kilka tygodni przed „sezonem kleszczowym”. Jednakże nie zwalnia ono z profilaktyki przeciwkleszczowej. Specyfika szczepionki przeciw boreliozie powoduje, że nie chroni ona przed rozwojem choroby, a tylko zmniejsza ryzyko zakażenia. Psy i koty przebywające w skupiskach zwierząt (hotele, wystawy, hodowle, itp.) można szczepić przeciw chorobom górnych dróg oddechowych. Jeżeli planowany jest pobyt zwierzęcia w miejscu potencjalnie większego narażenia na patogeny, np. pobyt w hotelu, warto te szczepienia wykonać ok. 3 miesiące wcześniej. U kotów wychodzących, narażonych na pogryzienia przez inne koty czy mogących mieć kontakt z ich śliną, na obszarach częstego występowania kociej białaczki lub kociego niedoboru immunologicznego, można zastosować szczepienia przeciwko tym chorobom. Jednakże na rynku polskim aktualnie nie ma szczepionki chroniącej przed FIV. Ważne jest, aby szczepienie przeciwko białaczce kotów poprzedzić badaniem na obecność antygenu wirusa tej choroby we krwi pacjenta, np. przy pomocy snap-testu. Zwierzęta z dodatnim wynikiem tego badania nie powinny być szczepione przeciwko białaczce (zaleca się również odizolowanie ich od zdrowych kotów) (1, 4).

Szczepienia młodych zwierząt

Kwalifikacja

Właściciele zwierząt w bardzo różnych terminach zgłaszają się na pierwsze szczepienia swoich zwierząt. Każda taka wizyta wymaga opracowania indywidualnego planu szczepień, dopasowanego do: wieku zwierzęcia, jego historii, środowiska, w jakim przebywa lub będzie przebywać, a także czasu i możliwości finansowych właściciela. Zakwalifikowanie zwierzęcia do szczepienia powinno odbywać się zawsze po przeprowadzeniu wywiadu klinicznego oraz wykonaniu badania klinicznego pacjenta i uznaniu go za zdrowego oraz zdolnego do szczepienia. Należy zwrócić uwagę, czy była stosowana profilaktyka przeciwpasożytnicza oraz poinformować właściciela zwierzęcia, że powinien podawać leki przeciwpasożytnicze regularnie co 4 tyg. do 6. miesiąca życia zwierzęcia. Konieczne jest zwrócenie uwagi na potencjalne wystąpienie stanu immunosupresji u nowo nabytych zwierząt, która nie sprzyja prawidłowemu wytwarzaniu odporności. Może się ona rozwijać w wyniku działania stresu wywołanego podróżą, zmianą otoczenia czy rozłąką z poprzednim stadem. Dlatego zaleca się odczekać kilka dni przed immunizacją takiego
zwierzęcia (4, 5).

„Luka immunologiczna”

Zdecydowana większość szczeniąt i kociąt zaraz po urodzeniu pobiera siarę bogatą w przeciwciała. Ten naturalny sposób odporności biernej przez pierwsze kilka tygodni chroni młode psy i koty przed zakażeniem. Wraz z biegiem czasu przeciwciała matczyne zanikają, nie stanowiąc już dostatecznej ochrony. Pomimo obniżania się poziomu tych przeciwciał w czasie rozpoczynania szczepień, nadal są one w wystarczająco wysokim stężeniu, by inaktywować antygeny zawarte w standardowych szczepionkach (szczególnie inaktywowanych). Zjawisko to nazywane jest „luką immunologiczną”, a czas jego trwania jest różny, nie tylko u zwierząt z odmiennych środowisk czy od innych matek, ale również wśród młodych z tego samego miotu. Trudno przewidzieć, jak długo u danego osobnika będą obecne przeciwciała matczyne. Uznaje się, że okres „luki immunologicznej” przypada pomiędzy 4.-8. a 12.-14. tygodniem życia zwierzęcia. Młode psy i koty, które od momentu urodzenia były karmione preparatem mlekozastępczym lub nie pobrały siary w pierwszej dobie życia, posiadają niski poziom przeciwciał matczynych. Oznacza to, że wcześniej przestaną być nimi chronione, a także odpowiedź ich organizmu na podanie szczepionki będzie efektywniejsza (również inaktywowane). Dlatego w ich przypadku należy rozpocząć uodparnianie wcześniej niż u zwierząt, które prawidłowo pobrały siarę (4, 6).

Pierwszy cykl szczepień

Do wykonania pierwszego szczepienia zasadniczego u szczenięcia poniżej 10. tygodnia życia zaleca się użycie szczepionki typu „puppy”, która zawiera żywe, atenuowane wirusy na poziomie zwiększającym szansę przełamania odporności matczynej. Szczepienia donosowe (np. przeciwko bordetelozie) można stosować już po 3. tygodniu życia. Odstępy czasu pomiędzy poszczególnymi szczepieniami powinny wynosić od 2 do 4 tygodni, w praktyce najczęściej stosowane są interwały 3-, 4-tygodniowe. By mieć pewność, że przeciwciała matczyne nie zneutralizowały podanego antygenu, a zwierzę będzie dostatecznie chronione, należy ostatnie szczepienie w wieku młodzieńczym wykonać w 16. tygodniu życia lub później. Zatem liczba wizyt w celu immunizacji młodych psów i kotów jest zależna od momentu, w którym rozpoczyna się cykl szczepień oraz przedziałów czasowych między nimi (ryc. 4, 5). Zaleca się, by pierwszy cykl szczepień u danego zwierzęcia wykonywać szczepionkami jednej marki. Szczepienia przypominające, tzw. „booster”, przyjęło się wykonywać po roku od ostatniego szczepienia. Eksperci z WSAVA zalecają jednak powtórzyć szczepienia podstawowe między 6. a 12. miesiącem życia zwierzęcia, zamiast po 12 miesiącach. Zwracają uwagę na fakt, że celem powtórnego szczepienia jest zapewnienie ochrony zwierzętom, które nie wytworzyły prawidłowej odporności, w odpowiedzi na szczepienia w wieku młodzieńczym. Zwlekanie z wykonaniem tego szczepienia może skutkować wystąpieniem choroby. Częstsze wizyty w gabinetach lekarsko-weterynaryjnych, w okresie młodzieńczym zwierząt, niosą ze sobą nie tylko korzyści w charakterze profilaktyki przeciwzakaźnej. Wnikliwe badanie kliniczne stanowi podstawowy element każdej takiej wizyty, co znacząco podnosi szansę na wcześniejsze wykrycie patologii związanych z układem mięśniowo-szkieletowym, które występują w okresie wzmożonego wzrostu, szczególnie u psów dużych ras.

Podstawowe szczepienia u szczeniąt i kociąt, które rozpoczynane są powyżej 16. tygodnia życia, zaleca się wykonać dwukrotnie w odstępie 3-4 tygodni, a w późniejszym terminie zastosować dawkę przypominającą w tym samym okresie, co przy szczepieniu młodszych zwierząt (1, 7).

Kwarantanna

Kwarantanna w trakcie okresu szczepień jest ważnym elementem ochrony, lecz często niedocenianym. Czas ten jednak nakłada się na okres socjalizacji u szczeniąt, w trakcie którego poznają one otaczający je świat i uczą się zachowań. Całkowita izolacja szczenięcia od świata zewnętrznego może wpływać niekorzystnie na jego zdrowie psychiczne oraz funkcje poznawcze. Należy zatem znaleźć kompromis pomiędzy izolacją (kwarantanną) a intensywną potrzebą socjalizacji młodego osobnika. Dlatego w okresie pierwszych szczepień szczenięta powinny kategorycznie unikać miejsc, w których występuje większe ryzyko kontaktu z patogenami, jak np. miejskie parki dla psów. Psy, z którymi będą kontaktować się szczenięta, powinny być: zdrowe, odrobaczone oraz zaszczepione. Właściciel nie powinien dopuszczać do kontaktu szczenięcia z obcymi mu zwierzętami. Warto również podnosić świadomość właścicieli zwierząt, wielu z nich jest przekonanych, że trawniki na nowych osiedlach są całkowicie bezpiecznymi miejscami. Tymczasem często są zanieczyszczone wydzielinami oraz wydalinami zwierząt o nieznanym statusie zdrowotnym. Dlatego czas przebywania na nich szczeniąt przed ukończeniem szczepień powinien być ograniczony do niezbędnego minimum, szczególnie na początkowym etapie cyklu immunizacji (1, 8).