Wykorzystanie beta-kariofilenu w utrzymaniu zdrowia jamy ustnej u psów

Choroba przyzębia to jeden z najczęstszych problemów zdrowotnych występujących u psów i kotów. Dotyka znacznej części populacji tych zwierząt i prowadzi do poważnych konsekwencji zdrowotnych, zarówno miejscowych, jak i systemowych. Szacuje się, że ponad 80% psów i około 70% kotów w wieku powyżej trzech lat cierpi na różne formy periodontopatii. Choroby te są bardziej powszechne u starszych zwierząt oraz u ras mniejszych, zwłaszcza wśród psów. U ras małych, takich jak jamniki, pudle czy chihuahua, choroby przyzębia rozwijają się szybciej i mają bardziej agresywny przebieg niż u dużych ras.

Jedną z istotniejszych przyczyn rozwoju chorób przyzębia jest gromadzenie się płytki nazębnej na powierzchni zębów, która stanowi doskonałą pożywkę do namnażania się bakterii. Zarówno bakterie, jak i produkowane przez nie toksyny mogą indukować reakcję zapalną dziąseł i przyzębia. Do czynników ryzyka rozwoju chorób przyzębia zalicza się również niewłaściwą dietę (karma miękka sprzyja gromadzeniu się płytki nazębnej, podczas gdy karma sucha ma działanie ścierne, zmniejsza odkładanie się płytki), niedostateczną higienę jamy ustnej (brak regularnego szczotkowania zębów i profilaktycznych wizyt u lekarza weterynarii), predyspozycje rasowe (mniejsze rasy psów są bardziej podatne na rozwój chorób przyzębia) oraz wiek (starsze zwierzęta są bardziej narażone na choroby przyzębia z powodu długotrwałego odkładania się płytki bakteryjnej).

Wysoki odsetek chorujących zwierząt wśród dorosłych i starszych osobników sprawia, że coraz większe znaczenie przykłada się do różnych form profilaktyki tej choroby, szczególnie zaś do różnego rodzaju programów profilaktycznych, za których wykonywanie odpowiedzialni są właściciele. Jedną z form takiej profilaktyki jest stosowanie substancji, które mają właściwości przeciwbakteryjne i które można bez większych ograniczeń stosować do kontrolowania populacji bakterii odpowiedzialnych za występowanie zaburzeń mikroflory jamy ustnej prowadzących do nadmiernego odkładania się osadu nazębnego (płytki nazębnej), a następnie powstawania kamienia nazębnego. Do grupy takich substancji zalicza się chlorheksydynę, stosowaną od wielu lat w preparatach służących do przepłukiwania jamy ustnej i zębów u psów narażonych na ryzyko choroby przyzębia. Jest to substancja chemiczna, która nie ulega wchłanianiu z powierzchni błon śluzowych, a wykazuje skuteczne działanie przede wszystkim przeciwko bakteriom Gram-dodatnim w stężeniach 0,12%. Jej stałe stosowanie u psów narażonych na chorobę przyzębia nie jest jednak możliwe, ponieważ jest gorzka w smaku, a przy przedłużającym się podawaniu może powodować pojawianie się szczepów opornych bakterii (4). Dlatego tak istotne jest poszukiwanie nowych, naturalnych substancji, które mogą wykazywać działanie przeciwbakteryjne wobec bakterii zaangażowanych w rozwój choroby przyzębia. Jedną z takich substancji jest beta-kariofilen.

Beta-kariofilen – właściwości chemiczne i pochodzenie

Beta-kariofilen jest bicyklicznym seskwiterpenem, który w ciągu ostatnich lat stał się przedmiotem intensywnych badań naukowych (6). Jego właściwości farmakologiczne do modyfikacji pracy organizmu wykazano dotychczas w narządach takich jak wątroba, nerki czy mózg. Substancja ta posiada właściwości przeciwutleniające, przeciwzapalne i przeciwnowotworowe, a także jest selektywnym agonistą receptora kannabinoidowego-2 (CB2), co wskazuje na jej udział w przekaźnictwie sygnału w szlaku endokannabinoidowym. Co jest jednak istotne, beta-kariofilen jest selektywnym agonistą receptora CB2, ale nie wpływa na receptor CB1, co oznacza, że jest pozbawiony właściwości psychotropowych. Ponadto beta-kariofilen może działać na szereg receptorów należących do rodziny PPARs (ang. peroxisome proliferator-activated receptors) oraz rodziny aktywowanych ligandami receptorów jądrowych (ang. ligand-activated nuclear receptor).

W naturze beta-kariofilen występuje dość powszechnie w królestwie roślin i jest wtórnym metabolitem należącym do terpenów, które odgrywają kluczową rolę w przeżyciu i ewolucji roślin wyższych, a także przyczyniają się do unikatowego zapachu olejków eterycznych izolowanych z wielu gatunków roślin (7). Obecnie znanych jest ponad 300 gatunków roślin, w których zidentyfikowano obecność betakariofilenu, zaś najwyższe jego ilości występują w Copaifera langsdorffii (kopaiwa), Cananga odorata (jagodlin wonny), Humulus lupulus (chmiel zwyczajny), Piper nigrum (czarny pieprz) i Syzygium aromaticum (goździkowiec korzenny).

Przeczytaj również: Farmakologiczna modyfikacja pracy układu immunologicznego u psów i kotów