Pierwszy w Polsce bank komórek kota domowego i dzikich kotowatych

W Polsce rysie żyją w populacji około 200 osobników, a żbików jest tylko 100. Podstawą nowoczesnych programów ochrony gatunków zagrożonych wyginięciem jest tworzenie banków komórek: plemników, oocytów i komórek somatycznych. To m. in. dla nich powstał bank komórek kota domowego i dzikich kotowatych.

Na ratunek dzikim kotom

Dzikie kotowate, w tym polskie rysie i żbiki (Felis silvestris) są grupą zwierząt których bioróżnorodność jest mocno zagrożona. Obowiązkiem moralnym środowiska związanego z biologią rozrodu i weterynarią jest dołożyć wszelkich starań, aby wykorzystać zdobycze współczesnej nauki w celu ratowania populacji tych zwierząt.

Jedną z niezwykle przyszłościowych metod ratowania ginących gatunków jest stosowanie technik wspomaganego rozrodu takich jak inseminacja czy zapłodnienie in vitro w oparciu o gamety zgromadzone w bankach komórek. W przypadku, gdy dojdzie do niemal całkowitego wymarcia określonych gatunków jedyną możliwością podtrzymania przy życiu ostatnich jego osobników jest technika klonowania.

Gamety i komórki somatyczne mogą być pozyskiwane od osobników pośmiertnie (do 24h po śmierci) lub przyżyciowo przy okazji zabiegów weterynaryjno-pielęgnacyjnych związanych z krótkotrwałą sedacją.
Dzięki technice zapłodnienia in vitro, również hodowcy kotów rasowych mogą zabezpieczyć w banku komórek materiał genetyczny wybitnych osobników danej rasy i uzyskiwać od nich potomstwo nawet wiele lat po śmierci zwierząt.

Wrocławski bank komórek kotowatych

W Katedrze Rozrodu Zwierząt Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu od 3 lat działa bank komórek kota domowego i dzikich kotowatych jako rozwinięcie założonego w 1997 roku przez prof. Wojciecha Niżańskiego Banku Nasienia Zwierząt Towarzyszących. Obecnie w projekcie uczestniczy także Uniwersytet Rolniczy w Krakowie oraz Ogród Zoologiczny w Krakowie.

Dotychczas w banku, który jest nieustannie uzupełniany znajdują się zamrożone linie komórkowe:

• 46 osobników pochodzące od 
• 14 gatunków dzikich kotowatych
  (tygrys, lew, pantera śnieżna, lampart, ryś, żbik, serwal, karakal, ocelot, jaguarundi, manul, chaus, kot argentyński, kot arabski) i
• 10 ras kota domowego.

Na szczególną uwagę zasługuje kolekcja fibroblastów rysi zarówno z populacji bałtyckiej jak i karpackiej (11 osobników).

Organizatorzy akcji zapraszają do współpracy wszystkich lekarzy weterynarii, tych pracujących w:

• parkach narodowych,
• ogrodach zoologicznych
• jak i w lecznicach dla małych zwierząt
• oraz hodowców kotów rasowych.

Tylko wczesna informacja o śmierci cennych zwierząt lub planowych zabiegach weterynaryjnych w sedacji pozwoli pobrać i odpowiednio zabezpieczyć plemniki, oocyty i komórki somatyczne.

Jak wygląda pobieranie materiału?

Pobieranie niewielkich, kilkumilimetrowych wycinków skóry jest bardzo mało inwazyjne. Próbka może zostać pobrana przy okazji innych zabiegów pielęgnacyjno-weterynaryjnych lub po śmierci zwierzęcia (do 24h). Próbka jest następnie transportowana w płynie PBS z dodatkiem antybiotyku.

Nasienie może zostać pozyskane metodą kateteryzacji cewki moczowej przy okazji planowanych zabiegów weterynaryjno-pielęgnacyjnych w krótkotrwałej sedacji. Jak również w nagłych wypadkach po śmierci zwierzęcia z ogona najądrza po wcześniejszej izolacji jądra i przetransportowaniu do laboratorium.

Oocyty można pozyskać pośmiertnie lub po zabiegu sterylizacji z wyizolowanych jajników. Przy czym muszą być one przetransportowane bezzwłocznie do laboratorium w płynie PBS z dodatkiem antybiotyku.

Jaki jest cel działania banku komórek?

• Zabezpieczenie rezerwy genetycznej dzikich kotowatych,
• Wykorzystanie nasienia do inseminacji,
• Użycie nasienia i oocytów do zapłodnienia in vitro,
• Wykorzystanie fibroblastów do klonowania,
• Stosowanie linii komórkowych do badań bez konieczności wykorzystywania żywych zwierząt,
• Zabezpieczenie materiału genetycznego wybitnych osobników danej rasy kotów domowych.

Zapraszamy do kontaktu:

Bank komórek kota domowego i dzikich kotowatych:

• Prof. Wojciech Niżański, Katedra Rozrodu z Kliniką Zwierząt Gospodarskich, Uniwersytet Przyrodniczy we Wrocławiu, pl. Grunwaldzki 49, 50-366 Wrocław, tel. 71 320 53 15.
• Odział krakowski – dr Joanna Kochan Instytut Nauk weterynaryjnych, Uniwersytet Rolniczy w Krakowie, al. Mickiewicza 24/28, 30-159 Kraków, tel. 12 662 41 13.

Zobacz też: Wrocławski Bank Nasienia Zwierząt Towarzyszących oraz Dzikich

Współpracujący w ramach banku komórek badacze dziękują 

Dyrekcji Ogrodów Zoologicznych we Wrocławiu, Opolu, Chorzowie i Borysewie za udostępnienie materiału biologicznego pochodzącego od dzikich kotowatych.

Finansowane z: NCBiR PBS2/B8/16/2015

Zapraszamy do lektury artykułu prof. Niżańskiego:
Sztuczna inseminacja kotek – realna już dziś?