Kto tak naprawdę nami steruje? Manipulacje w świecie pasożytów

Żyjąc w dobie lęku przed wszechobecną kontrolą ludzi i zwierząt, strachu przed wszczepianymi chipami sterującymi naszym zachowaniem, nikt nie zdaje sobie sprawy, że za sznurki od tysiąca lat pociąga już ktoś inny – pasożyty.

Pasożytnictwo, zgodnie z definicją, to „forma współżycia dwóch różnych gatunków mająca charakter antagonistyczny, z których jeden (pasożyt) żyje (…) kosztem drugiego (żywiciela), wchodząc z nim we wzajemne oddziaływania metaboliczne i wykorzystując go jako środowisko życia i źródło pokarmu” (5). Definicja opisuje podstawową współzależność, jednak okazuje się, że te pozornie ewolucyjnie słabiej rozwinięte organizmy są w stanie wykształcić mechanizmy, które pozwalałyby im na kontrolę swoich często wyżej stojących ewolucyjnie żywicieli? Tego typu zjawiska są od lat opisywane m.in. u bezkręgowców (2-3). Jak się jednak okazuje, także bardziej zorganizowane zwierzęta, w tym ludzie, podlegają tym manipulacjom (3, 6-8).

Odpowiedź na pytanie dotyczące genezy tego typu zachowań jest bardzo prosta. Cele są podstawowe, jak w przypadku każdego żyjącego organizmu: przeżyć, rozmnożyć się, a tym samym pozwolić zamknąć cykl życiowy. Manipulacja swoim żywicielem w postaci skierowania go w odpowiednią lokalizację czy ułatwienie jego trafienia do przewodu pokarmowego kolejnego organizmu łańcucha pokarmowego nie dość, że zapewnia własny sukces, to czasami go przyspiesza (2). Patrząc od strony pasożyta: po co czekać, aż okazja się nadarzy, jak można samemu ją stworzyć?

Zmiany zachowania wywołane przez patogeny obserwowane są między innymi wśród wirusów, czego przykładem może być wirus wścieklizny Lyssavirus rabies. Poza innymi, jednym z bardziej typowych objawów wścieklizny jest agresja. Ugryzienie innego osobnika pozwala na szybką transmisję wirusa i jego rozprzestrzenienie się (4, 9).

Modyfikacje zachowania u żywicieli obserwowane są także wśród bakterii. Yersinia pestis, bakteria Gram-ujemna, znana szerzej jako pałeczka dżumy, bytuje u pcheł, które...