Znieczulenie psów i kotów do nagłych przypadków okulistycznych

Znieczulenie małych zwierząt do nagłych przypadków okulistycznych należy przeprowadzać, biorąc pod uwagę:

• stan ogólny zwierzęcia;
• rodzaj uszkodzenia narządu wzroku oraz obecność dodatkowych uszkodzeń ciała;
• stopień głębokości sedacji lub hipnozy, który chcemy osiągnąć;
• terapię bólu przed i po zabiegu.

Stan ogólny zwierzęcia

W przypadku znieczulenia do nagłych przypadków okulistycznych, przed interwencją chirurgiczną należy wykonać badanie ogólne zwierzęcia. Podstawowe informacje, których dostarcza kilkuminutowa obserwacja, badanie fizykalne (tętno, oddechy, czas wypełniania kapilar, kolor błon śluzowych, temperatura) oraz badanie osłuchowe klatki piersiowej i płuc stanowią minimum niezbędne do podjęcia decyzji o zakwalifikowaniu zwierzęcia do natychmiastowego znieczulenia, jego rodzaju oraz wyboru najlepszego w danym przypadku środka farmakologicznego.

Niezależnie od rodzaju uszkodzenia narządu wzroku należy ustabilizować stan ogólny pacjenta. Każdy uraz tkanek wiąże się z bólem i stresem. Pierwszym krokiem jest wykluczenie stanu zagrażającego życiu zwierzęcia (wstrząs, zatrzymanie krążenia, zatrzymanie oddychania, krwotoki). Drugi etap to wyrównanie współistniejących zaburzeń towarzyszących nagłym przypadkom okulistycznym. Najczęściej można zaobserwować nieregularne oddechy (tachypnoe, okresowy bezdech), tachykardię i hipertensję spowodowane bólem oraz stresem. Należy podać zwierzęciu tlen (już 5 minut tlenoterapii wpływa korzystnie na stan ogólny pacjenta) (1). Następnie, w zależności od rodzaju uszkodzenia narządu wzroku, zaleca się podanie środka sedującego, przeciwbólowego lub obu jednocześnie.

Rodzaj uszkodzenia narządu wzroku

W okulistyce weterynaryjnej wyróżnia się cztery główne nagłe przypadki, do których wymagane jest znieczulenie lub sedacja zwierząt. Należą do nich: wypadnięcie gałki ocznej, uraz gałki ocznej tępy lub penetrujący, rany powiek, rany rogówki. Repozycję wypadniętej gałki ocznej u zwierzęcia przeprowadza się w sedacji uzupełnionej o analgezję. Jeśli jest to rasa brachycefaliczna, obligatoryjnie wykonuje się indukcję i intubację. Wypadnięciu gałki ocznej u rasy brachycefalicznej często towarzyszą zaburzenia pracy serca (arytmia oddechowa, dodatkowe pobudzenia pochodzenia przedsionkowego, rzadziej komorowego). Ponadto należy zwrócić uwagę na częsty problem zwężonych nozdrzy i obecności duszności wdechowej przed podaniem leków do premedykacji. Jeśli w badaniu ogólnym przed znieczuleniem brak cech tachykardii, należy podać atropinę w celu umiarowienia pracy serca oraz zapobieżenia nadmiernej stymulacji mechanicznej, wynikającej z ucisku i szarpania gałki ocznej podczas repozycji.

Anestezjologiczne postępowanie po stwierdzeniu stłuczenia lub wstrząśnienia gałki ocznej powinno polegać na zastosowaniu lekkiej sedacji w celu uspokojenia zwierzęcia oraz, dopiero po dokładnym zbadaniu oka i okolicznych tkanek, podaniu doraźnie leku przeciwbólowego (6). Jest to jedyny wyjątek, w którym lekarz ogranicza się tylko do podania leku uspokajającego. Zwierzę najczęściej znajduje się w szoku pourazowym, jest agresywne, pobudzone, ziaje, jest trudne do zbadania. Wówczas stosuje się sedację, która umożliwi wykonanie nie tylko badania okulistycznego, lecz także innych badań (RTG, USG), jeśli stwierdzi się uraz mnogi. Na tym etapie badania działanie przeciwbólowe jest niepożądane, gdyż zafałszuje pourazowe objawy kliniczne. Zawsze gdy pożądana jest sedacja, powinno się szukać leku, który:

• w jak najmniejszym stopniu wpływa depresyjnie na układy: oddechowy i krążenia;
• jest szybko metabolizowany i nie ulega kumulacji;
• może być podawany w pompie infuzyjnej, gdy zwierzę pozostaje w lecznicy 2-3 dni na obserwacji.

W przypadkach nieperforujących ran rogówki znieczulenie ogranicza się do podania leku przeciwbólowego doraźnie. Gdy zwierzę jest agresywne, można zastosować leki sedujące tylko na czas przeprowadzenia dokładnego badania okulistycznego. Natomiast perforujące rany rogówki oraz wszelkie konsekwencje w postaci np. wypadnięcia soczewki do przedniej komory oka wymagają zaopatrzenia chirurgicznego i znieczulenia ogólnego zwierzęcia (3). Jest to główne wskazanie do wykonania pełnego znieczulenia od premedykacji poprzez etap indukcji i wprowadzenia zwierzęcia w sen ogólny. W takim przypadku, przy braku badań morfologicznych i biochemicznych, wskazane jest znieczulenie metodą wziewną.

Zwierzęta zakwalifikowane na chirurgiczne opracowanie rany powiek wymagają uspokojenia oraz zniesienia czucia bólu. Znieczulenie można ograniczyć do premedykacji z użyciem środka trankwilizującego oraz analgetyku.