Co lekarz praktyk powinien wiedzieć o badaniu okulistycznym psów i kotów?

Ocena komory ciała szklistego

Fizjologicznie ciało szkliste jest zupełnie przezierne i składa się w 90% z wody, więc podczas badania może sprawiać wrażenie niewidocznego.

Podczas badania można zaobserwować:

• upłynnienie ciała szklistego,
• zwyrodnienie gwiaździste
• PHTVL/PHPV (ang. persistent hyperplastic tunica vasculosa lentis and primary vitreous), czyli przetrwałą hiperplastyczną osłonkę naczyniową soczewki/hiperplastyczne pierwotne ciało szkliste.

Schorzenia te można spotkać u wielu ras, najlepiej przebadane zostało u psów ras American Staffordshire terrier i doberman, w przypadku których mają podłoże genetyczne.

Ocena dna oka

Wybór metody badania

Oftalmoskopia pośrednia jednooczna, do której wykonania potrzebna jest latarka okulistyczna oraz soczewka (30D, Pan Retinal). W jednej ręce na wysokości ucha umieszcza się latarkę tak, aby światło skierowane było bezpośrednio na gałkę oczną, ustawia się ją pod takim kątem, aby uwidocznić odblask siatkówki, następnie przykłada się soczewkę. Otrzymany obraz jest obrazem powiększonym, obróconym. Jest to najtańsza z możliwości pozwalających na ocenę dna oka.

Oftalmoskopia bezpośrednia – oftalmoskop bezpośredni jest jednym z najprostszych i najbardziej uniwersalnych urządzeń okulistycznych, które pozwoli na diagnostykę zarówno chorób dna oka, jak i soczewki czy rogówki. Wyposażony jest w reostat (do ustawienia odpowiedniej intensywności światła), filtry o różnych kolorach oraz zestaw soczewek na kole obrotowym, które służą do zmian głębokości ostrości wewnątrz gałki ocznej.

Jak wspomniano powyżej, soczewki umożliwiają badanie innych struktur gałki ocznej, nie tylko siatkówki. W zależności od struktury, którą chce się ocenić, korzysta się z soczewek:

• 0D – skupienie obrazu na siatkówce,
• +8D do +12D – przeniesienie skupienia ostrości obrazu na soczewkę,
• + 20D – obrazowanie rogówki.

Technika badania opiera się na zasadzie: „prawe oko pacjenta – prawe oko badającego i odwrotnie”.

Najlepiej, gdy drugie oko badającego pozostaje otwarte, choć jest to kwestia sporna wśród praktykujących okulistów. Początkowo nastawia się soczewki oftalmoskopu na 0 D, a poziome pokrętło regulacji na wielkość plamy światła jak najbardziej zbliżoną do rozmiarów źrenicy. Następnie przyciska się oftalmoskop do łuku brwiowego swojego oka i lokalizuje odblask z dna oka z odległości odpowiadającej długości ramienia. W kolejnym kroku należy przybliżać się do pacjenta do momentu uzyskania skupionego obrazu (zwykle jest to odległość ok. 2-3 cm od oka pacjenta). W razie konieczności można ustawić inną soczewkę, aby dno oka znalazło się w ogniskowej promieni. Następnie należy podzielić dno oka na cztery części, tarcza nerwu wzrokowego służy jako punkt odniesienia.

Oftalmoskop bezpośredni zapewnia nieodwrócony obraz powiększony 15-17-krotnie (z pewnymi różnicami zależnymi od wielkości oka pacjenta). Dokładne zbadanie dna oka jest czasochłonne.

Oftalmoskopia pośrednia obu oczna – badanie wymaga dodatkowej soczewki (20-30D, Panretinal). Podobnie jak w poprzednich badaniach światło ustawia się tak, aby widoczny był odblask siatkówki w oku badanym, następnie umieszcza się soczewkę przy oku pacjenta w odległości mniej więcej długości ramienia badającego. Badanie to wykonuje się przy pomocy obu oczu, co zapewnia lepszą percepcję głębi. Uzyskany obraz jest odwrócony, o szerokim polu widzenia.

Jakie struktury ocenia się podczas badania

Dno oka

W siatkówce wyróżnia się część tapetową oraz beztapetową, tarcze nerwu wzrokowego, od którego odchodzą żyły (pojedyncze, grubsze, bardziej wyraźne) oraz tętnice (bardziej liczne, mniejsze).

Istnieją różnice w wyglądzie dna oka u psów i kotów.

U kotów tarcza nerwu wzrokowego jest ciemniejsza, bardziej okrągła i bez mielinizacji. Dodatkowo naczynia nie wnikają na powierzchnię tarczy nerwu wzrokowego. Tarcza nerwu wzrokowego u psów ma cechy mielinizacji oraz posiada wnikające w nią naczynia.

Podczas badania siatkówki powinno się upewnić, czy nie pojawiają się ogniska hiperrefleksji (czyli zbyt intensywnego odbijania światła przez siatkówkę, mogącego świadczyć o jej ścieńczeniu), czy żyły i naczynia są dobrze wyrażone (zanik naczyń może się wiązać z zanikiem siatkówki). Czy nie pojawiają się obrzęki siatkówki lub wylewy krwawe – mogące świadczyć o nadciśnieniu tętniczym, co szczególnie ważne jest w przypadku kotów.

Dodatkowo ocenia się, czy nie występuje częściowe bądź całkowite odwarstwienie siatkówki.