Co lekarz praktyk powinien wiedzieć o badaniu okulistycznym psów i kotów?

Zastosowanie barwnika okulistycznego

Najpowszechniej stosowanym barwnikiem jest fluoresceina.

Zatrzymuje się ona w tkankach hydrofilnych (przedrogówkowy film łzowy, zrąb rogówki), a wypłukuje z tkanek lipofilnych (nabłonek, błona descemeta). Ważne jest, aby wcześniej (po zastosowaniu Alcaine) dokładnie oczyścić worek spojówkowy z wydzielin, ponieważ połączenie ich z barwnikiem może utrudnić badanie. Zaleca się stosowanie jednorazowych pasków nasączonych fluoresceiną, aby zachować większą sterylność podczas badania oraz w celu aplikacji odpowiedniej ilości barwnika, ale też uniknięcia zanieczyszczenia rogówki bakteriami, które mogą namnożyć się w otwartych przez dłuższy czas gotowych roztworach barwników. Po zwilżeniu paska podnosi się górną powiekę i aplikuje barwnik na spojówce gałkowej. Należy unikać dotykania paskiem rogówki, aby nie spowodować przerwania ciągłości przedrogówkowego filmu łzowego. Z tego samego powodu pomiar ciśnienia wykonuje się przed aplikacją fluoresceiny.

Zastosowanie barwnika pozwoli na diagnostykę owrzodzeń rogówki, a także ułatwi lokalizację rzęs ektopowych (fluoresceina będzie osadzać się w miejscach, z których wyrastają one ze spojówki). Podczas badania należy pamiętać, że nie każde zatrzymanie barwnika na rogówce jest wrzodem tej struktury. Fluoresceina może łączyć się z wydzielinami z worka spojówkowego i imitować uszkodzenie. Dodatkowo może osadzić się na nierównej powierzchni rogówki w przypadku wygojenia wcześniej powstałych wrzodów z ubytkiem zrębu lub w okolicy blizny czy na zmienionej rogówce, wtórnie do zapalenia barwnikowego lub suchego zapalenia rogówki i spojówek (KCS).

Ocena przydatków oka, worka spojówkowego oraz przedniego odcinka gałki ocznej

Badanie tych struktur przeprowadza się w zaciemnieniu, aby zminimalizować odbicia z otoczenia, mogące wpływać na błędne interpretacje obrazu podczas badania.

Wybór urządzenia do badania

Lupa okularowa – umożliwia badanie pod powiększeniem oraz ze źródłem światła. Gałkę oczną bada się, oglądając ją pod wieloma kątami, operując przy tym światłem tak, aby padało na gałkę oczną z różnych kierunków. Pozwala to na uzyskanie lepszej percepcji głębi badanego oka. W zależności od wyboru urządzenia jakość zbliżenia oraz głębi, jak i źródła światła będą się różnić, co będzie miało wpływ na jakość oraz dokładność badania.

Lampa szczelinowa – pozwala na badanie struktur przedniego odcinka gałki ocznej, umożliwiając odpowiednie dostosowanie oświetlenia oraz powiększenie wybranego obrazu dzięki wbudowanemu biomikroskopowi. Większość z nich, oprócz światła białego, posiada możliwość badania przy użyciu filtra kobaltowo-niebieskiego, co może być pomocne podczas badania owrzodzeń rogówki lub przy uwidacznianiu rzęs ektopowych. Dzięki możliwości wyboru różnej szerokości szczeliny znajduje swoje zastosowanie zarówno do badania struktur powierzchownych, jak i różnicowania głębokości zmian wewnątrz gałki ocznej, np.: podczas oceny obszaru zaćmy w zmienionej soczewce.

Jakie struktury należy ocenić podczas badania

Powieki

Początkowo ocenia się cały układ powiek bez powiększenia, w dobrym oświetleniu. Następnie po wstępnych oględzinach przechodzi się do badania przy użyciu biomikroskopu lub innego urządzenia powiększającego.

Szczególną uwagę należy zwrócić na:

• obecność, intensywność i rodzaj wypływu z worka spojówkowego oraz czy nie wywołuje on przebarwienia sierści lub zapalenia skóry powiek,
• obecność wyłysień, maceracji skóry,
• rozmiar szpary powiekowej,
• ustawienie powiek.

Najczęstsze schorzenia, jakie można zaobserwować w obrębie tej struktury, to:

Entropium, czyli wywinięcie powieki dolnej i/lub górnej w kierunku gałki ocznej. Powoduje to nieustające tarcie włosów znajdujących się na powiekach o powierzchnię rogówki. Sprawia to zwierzęciu ból oraz wywołuje nadmierne łzawienie, a w konsekwencji może doprowadzić do owrzodzenia rogówki. Należy rozróżnić entropium bólowe (efekt cofnięcia gałki ocznej) od takiego, które wymaga korekcji chirurgicznej. W przypadku młodych zwierząt przed ostateczną korekcją zaleca się założenie szwów tymczasowych (ang. tacking) lub wypełnienie powiek kwasem hialuronowym.

U ras krótkoczaszkowych częstym problemem jest entropium wewnętrznych kątów powiek. U tych ras wskutek drażnienia rogówki w wewnętrznym kącie oczu dochodzi do jej zapalenia barwnikowego, które bez interwencji lekarskiej może doprowadzić do ślepoty zwierzęcia.

Ektropium, czyli wywinięcie się zbyt długiej powieki na zewnątrz. Powoduje to zwiększoną ekspozycję worka spojówkowego oraz rogówki na czynniki środowiskowe. Sprzyja przewlekłym zapaleniom, zaburzeniom przedrogówkowego filmu łzowego (z uwagi na nieprawidłowe rozprowadzenie łez oraz nadmierne parowanie z powierzchni nieprawidłowo ochranianej rogówki). Aby wyeliminować problemy wtórne, zalecana jest korekcja chirurgiczna.

Zmiany rozrostowe na powiekach, które powodują ból i dyskomfort zwierzęcia, a także mogą doprowadzić do owrzodzeń rogówki. Zaleca się ich usunięcie oraz badanie histopatologiczne.

Skórzaki, czyli fragmenty prawidłowo zbudowanej skóry (z mieszkami włosowymi) w nieprawidłowej lokalizacji na terenie gałki ocznej. Znajdując się na powiece, najczęściej powodują, podobnie jak entropium, ból, łzotok oraz drażnienie rogówki, w konsekwencji mogą prowadzić do jej zapalenia lub owrzodzenia.