Co lekarz praktyk powinien wiedzieć o badaniu okulistycznym psów i kotów?

Ocena stanu ogólnego zwierzęcia

Ze szczególnym uwzględnieniem symetrii głowy, nieprawidłowości w obrębie trzewioczaszki, jamy ustnej, uszu, okolicznych węzłów chłonnych. Jak wspomniano wcześniej, niejednokrotnie stan oczu jest jedynie wtórnym objawem choroby ogólnoustrojowej, dlatego tak ważna jest przynajmniej wstępna ocena stanu ogólnego zwierzęcia.

Po badaniu okulistycznym, jeżeli istnieją przypuszczenia schorzeń pierwotnych, pacjent powinien być zbadany klinicznie lub skierowany na takie badanie oraz (w zależności od rodzaju wykrytych zmian) na badania dodatkowe.

Badanie odruchów

Odruch grożenia

Prawidłowy odruch polega na zamknięciu powiek w odpowiedzi na wizualne „grożenie”. Ważne jest, aby podczas badania nie doszło do kontaktu fizycznego/wytworzenia ruchu powietrza czy dźwięku, co mogłoby wpłynąć na zafałszowanie wyniku.

Każde oko należy zbadać osobno, a badanie przeprowadzać pod różnym kątem, aby ocenić pełne pole widzenia. Należy pamiętać, że jest to reakcja wyuczona, która u psów i kotów może być nieobecna do 10.-14. tygodnia życia.

Odruch powiekowy

Prawidłowy odruch polega na całkowitym zamknięciu powiek po dotknięciu ich skóry w środkowym i zewnętrznym kącie oka. Brak opisanego odruchu może być efektem zaburzeń w obrębie nerwów (n. trójdzielnego) oraz mięśni zamykających powieki (głównie m. okrężnego oka), ale może być również spowodowany stanami patologicznymi uniemożliwiającymi zamknięcie powiek. Należą do nich m.in. wytrzeszcz czy woloocze. Dodatkowo należy mieć na uwadze, że rasy krótkoczaszkowe ze względu na dysproporcje w budowie (zbyt duże gałki oczne w stosunku do powiek oraz głębokości oczodołu) zmagają się z niedomykalnością powiek bez innych zauważalnych patologii.

Odruch oczno-głowowy

Polega na obserwacji położenia gałek ocznych podczas poruszania głową zwierzęcia. Przy zachowanym prawidłowym odruchu podczas skierowania głowy ku górze gałki oczne powinny kierować się do dołu. Jeżeli głowę kierujemy do dołu, gałki oczne powinny się kierować do góry. Przy ruchach głową do boku (prawo/lewo) powinien występować oczopląs fizjologiczny (odruch oczu lalki).

Brak odruchów może wskazywać na wiele zaburzeń, w tym uszkodzenie układu przedsionkowego, móżdżku, uszkodzenie nerwów unerwiających mięśnie zewnątrzgałkowe (nerwów czaszkowych: III, IV, VI) lub samych tych mięśni. Odruch ten może być również zniesiony przy chorobach oczodołu, które będą stanowić fizyczną przeszkodę podczas ruchów gałek ocznych.

Ocena źrenic

Na tym etapie badania należy zwrócić uwagę na rozmiar, kształt oraz symetrię źrenic. Otwór źreniczny u psów jest okrągły, u kotów pionowy. Pomocne przy tej ocenie może być badanie w retroiluminacji, w którym wykorzystuje się fakt, że światło padające na siatkówkę jest od niej odbijane i podświetla struktury przezierne od wewnątrz.

Odruch źreniczny (PLR – ang. pupillary light reflex)

Ocenia szybkość i stopień skurczu źrenicy po skierowaniu na gałkę oczną źródła światła (odruch bezpośredni) oraz źrenicy drugiego oka (odruch pośredni). Po relaksacji źrenic wykonuje się badanie odruchów drugiego oka w ten sam sposób. Źrenica w oku stymulowanym powinna wykazywać większy stopień skurczu niż źrenica oka stymulowanego pośrednio, ponieważ w miejscu skrzyżowania nerwów wzrokowych przejście włókien nerwowych nie jest pełne.

Odruch oślepiania

Prawidłowy odruch to całkowite lub częściowe zamknięcie powiek po zadziałaniu silnego bodźca światła.

W przypadku nieprawidłowych odruchów, po wykluczeniu przyczyn niezwiązanych z narządem wzroku, wskazane jest pełne badanie neurologiczne lub skierowanie pacjenta na konsultacje neurologiczną.

Ocena produkcji łez

Do pomiaru podstawowego i odruchowego wydzielania frakcji wodnej przedrogówkowego filmu łzowego służy STT TYP I (Schirmer tear test type I – test Schirmera I). Pomiar ten wykonuje się przed podaniem jakichkolwiek kropli do worka spojówkowego. Pasek testowy zagina się w wyznaczonym do tego miejscu oraz umieszcza się go między powieką dolną a trzecią powieką, w połowie długości powiek.

Zaleca się, aby zagiąć test znajdujący się jeszcze w opakowaniu oraz operować nim tak, aby nie dotykać części, którą umieszcza się w worku spojówkowym. Kontaminacja paska substancjami lipidowymi z powierzchni palców badającego wpływa na zmniejszenie wsiąkania łez i może wpłynąć na zafałszowanie wyników. Test odczytuje się po 60 sekundach. Wartość prawidłowa zwilżania paska łzami to 15 mm/min. Wartości wyższe świadczą o łzotoku, wartości obniżone sugerują spadek produkcji/nadmierne parowanie frakcji wodnej przedrogówkowego filmu łzowego. W takim przypadku dalsze badanie okulistyczne powinno zostać ukierunkowane na znalezienie przyczyny takiego stanu.

Alternatywą dla STT I są szybkie testy diagnostyczne np. ITT (I-Tear Test). Ich wykonanie trwa zdecydowanie krócej, jednak wynik nie jest tak dokładny.