Nieswoiste zapalenie jelit – aktualny problem w gastroenterologii kotów

Badanie radiologiczne jamy brzusznej (przeglądowe i/lub kontrastowe)

Badanie radiologiczne jamy brzusznej rzadko jest pomocne w rozpoznawaniu nieswoistego zapalenia jelit u kotów. Może być natomiast przydatne w rozpoznawaniu zaburzeń wpływających na funkcjonowanie przewodu pokarmowego, takich jak np.: niedrożność, zwężenie, opóźnione opróżnianie żołądka. Dodatkowo dzięki badaniu radiologicznemu można ocenić wielkość narządów jamy brzusznej, takich jak: wątroba, nerki, śledziona, oraz uwidocznić zmiany, takie jak: obecność wolnego płynu w jamie brzusznej, obecność wolnego gazu w jamie brzusznej, obecność zmian rozrostowych (7, 10, 15, 20).

Badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej

Znacznie większą przydatność diagnostyczną w rozpoznawaniu nieswoistego zapalenia jelit u kotów ma badanie ultrasonograficzne jamy brzusznej. Podczas tego badania u kotów z IBD można stwierdzić następujące zmiany: ogniskowe, odcinkowe lub uogólnione pogrubienie ściany jelit albo pojedynczej jej warstwy, ogniskowe, odcinkowe lub uogólnione zatarcie warstwowości ściany jelit oraz limfadenopatię węzłów krezkowych. Należy jednak podkreślić, że zaburzenia te nie są patognomoniczne dla nieswoistego zapalenia jelit i mogą występować w innych enteropatiach.

Niektóre badania wykazały, że pogrubienie warstwy mięśniowej ściany jelita znacznie częściej występuje w przypadku eozynofilowej postaci IBD i chłoniaka jelit niż w przypadku limfocytarno-plazmocytarnej postaci IBD. Jednak inne badania nie potwierdziły tych obserwacji. Badania przeprowadzone przez Daniaux i wsp. (2) wykazały, że stosunek grubości błony mięśniowej do błony podśluzowej wynoszący powyżej 1 z dużym prawdopodobieństwem wskazuje na nieswoiste zapalenie jelit i chłoniaka jelit. Wyniki te należy jednak traktować z pewną ostrożnością, gdyż znaczne pogrubienie błony mięśniowej może występować również w przypadku idiopatycznego przerostu błony mięśniowej jelita oraz w przypadku niedrożności mechanicznej (1, 2, 7, 17, 21).

Dodatkowo ultrasonografia jamy brzusznej dzięki możliwości oceny wielkości, kształtu i struktury wewnętrznej narządów umożliwia wykluczenie zaburzeń wywołujących objawy kliniczne związane z przewodem pokarmowym. Ponadto pozwala na precyzyjne pobranie materiału (biopsja) ze zmienionych tkanek lub narządów do badania cytologicznego lub histopatologicznego (1, 7, 10, 20).

Badanie endoskopowe przewodu pokarmowego

Zgodnie z wytycznymi World Small Animal Veterinary Association u każdego zwierzęcia podejrzanego o nieswoiste zapalenie jelit w postępowaniu diagnostycznym należy wykonać badanie endoskopowe przewodu pokarmowego z pobraniem wycinków błony śluzowej żołądka i jelit. Rodzaj endoskopii przewodu pokarmowego jest uzależniony od umiejscowienia zmian w przewodzie pokarmowym. W przypadku, gdy objawy kliniczne i zmiany ultrasonograficzne wskazują na żołądek i/lub jelita cienkie, należy wykonać ezofagogastroduodenoskopię, natomiast gdy objawy kliniczne i zmiany ultrasonograficzne wskazują na okrężnicę, wówczas należy wykonać rekto- i kolonoskopię. W przypadku, gdy objawy kliniczne i zmiany ultrasonograficzne wskazują na jelita cienkie i grube, należy wykonać ezofagogastroduodenoskopię oraz rekto- i kolonoskopię. Należy podkreślić, że podczas rekto- i kolonoskopii, o ile jest to tylko możliwe, należy przez ujście biodrowo-okrężnicze wprowadzić endoskop do jelita biodrowego, ocenić wygląd jego błony śluzowej i pobrać wycinki do badania histopatologicznego.

U kotów z nieswoistym zapaleniem jelit podczas badania endoskopowego można stwierdzić następujące zmiany: zaczerwienienie i obrzęk błony śluzowej, jej kruchość, obecność wybroczyn, owrzodzeń oraz pofałdowanie powierzchni błony śluzowej, które w dwunastnicy przyjmuje wówczas wygląd „kostki brukowej”. Zmiany stwierdzane podczas endoskopii najczęściej są bardziej nasilone w jelitach, a słabiej wyrażone w żołądku. Wyjątkiem jest zapalenie eozynofilowe, w którym zmiany stwierdzane podczas endoskopii są również mocno wyrażone w żołądku. Należy podkreślić, że podczas badania endoskopowego zawsze powinno się pobierać wycinki błony śluzowej do badania histopatologicznego, a ich niepobranie powinno być uważane za błąd w sztuce lekarskiej.

Na uwagę zasługuje fakt, że w przypadku kotów z nieswoistym zapaleniem jelit obraz endoskopowy koreluje z klinicznym nasileniem choroby, jak i ze stopniem zaawansowania zmian stwierdzonych podczas badania histopatologicznego. Dodatkowo badanie endoskopowe przewodu pokarmowego umożliwia wykrycie takich zaburzeń jak obecność: ciała obcego, zmian nowotworowych, które mogą wywoływać objawy kliniczne podobne do tych występujących w przypadku nieswoistego zapalenia jelit (1, 7, 10, 20).