Nadmierna wokalizacja. Cz. I. Z czego wynika i jak sobie z nią poradzić

Z klinicznego punktu widzenia największą rolę odgrywa głośna wokalizacja: szczekanie i wycie, zwłaszcza jeśli są długotrwałe. Stają się męczące dla właścicieli, a dla sąsiadów są zupełnie nie do zaakceptowania.

Uciążliwość i presja społeczna związane z tymi zachowaniami sprawiają, że opiekunowie dość szybko zaczynają szukać fachowej pomocy.

Jak już zostało to powiedziane na wstępie, wycie pozwala się komunikować na dużą odległość i u wilków jest zachowaniem społecznym, spajającym więzi między członkami grupy. Być może dlatego najczęściej zdarza się u psów, które są same w domu albo chcą uzyskać uwagę właścicieli. Te dwie sytuacje wymagają zupełnie różnego postępowania, co zostanie omówione przy okazji szczekania.

Szczekanie jest normalnym, często wręcz oczekiwanym zachowaniem psa, które staraliśmy się wzmocnić na drodze selekcji hodowlanej, nic więc dziwnego, że większość psów szczeka. Skłonność do reagowania szczekaniem na bodźce dochodzące z otoczenia (dźwiękowe i wzrokowe) jest różna u przedstawicieli różnych ras.

Nawet nieobyci ze zwierzętami ludzie umieją zinterpretować szczekanie jako groźne, radosne czy żałosne. Towarzyszy ono różnym emocjom, a zatem pojawia się w najrozmaitszych sytuacjach.

Najczęstsze powody to:

Zaspokajanie potrzeby aktywności, ponieważ nie została ona zaspokojona w inny sposób. Szczekanie można traktować jako „zajęcie”; niektóre psy uczą się w ten sposób radzić sobie z bezczynnością, na którą są skazane. Szczekają w odpowiedzi na dające się zauważyć bodźce płynące z otoczenia, choć z nieproporcjonalnie dużą intensywnością. Do tej kategorii można zaliczyć część psów szczekających przy płocie na każdego przechodnia i każdy pojazd.

Frustracja – wywołana opóźnianiem się oczekiwanej przyjemności, wyjściem właścicieli z domu, utknięciem piłki pod regałem, niemożnością pogonienia kota widzianego przez okno itd.

Agresja (zwykle połączona ze strachem) związana z pojawieniem się intruza na terytorium psa – widok osiedlowego psa-wroga, przechodzenie ludzi i psów pod oknem (drzwiami) lub za ogrodzeniem czy wchodzenie obcych do domu.

Witanie – pobudzenie związane z powrotem właścicieli lub przyjściem osób, które pies zna i lubi.

Pobudzenie i zwracanie na siebie uwagi: zaproszenie do zabawy.

Zachowanie instrumentalne: pies nauczył się, że kiedy szczeka, właściciele dają mu to, czego chce (poświęcają mu uwagę, bawią się, wyprowadzają na spacer, wypuszczają z pokoju, dają smakołyki itd.).

Niepokój lub lęk towarzyszący samotności czy związany z fobią (np. dźwiękową).

Nadruchliwość i towarzysząca jej nadwrażliwość na bodźce – pies reaguje pobudzeniem i szczekaniem nawet na słabe, często powtarzające się i obojętne dźwięki (zaburzenie uczenia się przez habituację).

Szczekanie stereotypowe – najczęściej połączone z określonym ruchem ciała, zwłaszcza podskokiem lub kręceniem się w kółko. Może wynikać z życia w środowisku niezaspokajającym potrzeb zwierzęcia (klasyczna stereotypia) lub być objawem zaburzenia kompulsywnego. Nie jest poprzedzone żadnym dającym się zaobserwować bodźcem (występuje spontanicznie).

Zaburzenia poznawcze związane ze starzeniem się mózgu: monotonne, rytmiczne szczekanie, pojawiające się bez wyraźnego powodu.

Ostatnie cztery przypadki wynikają z zaburzeń zachowania i wymagają złożonego postępowania: farmakoterapii, terapii behawioralnej i modyfikacji środowiska. Zostaną one omówione w drugiej części artykułu. Pozostałe można zaliczyć do zachowań prawidłowych, choć uciążliwych, i modyfikacja zachowania w połączeniu z wprowadzeniem zmian w otoczeniu zwykle wystarcza do rozwiązania problemu. Nimi zajmiemy się w pierwszej części.