Diagnozowanie i leczenie zapalenia trzustki u psów i kotów

Leczenie

Postępowanie dietetyczne

Do niedawna w przypadkach ostrego zapalenia trzustki u psów i kotów obowiązywała zasada bezwzględnej głodówki przez 36-72 godziny, umożliwiająca trzustce „odpoczynek”. W medycynie człowieka wczesne rozpoczęcie doustnego przyjmowania niewielkich ilości pokarmu ma korzystny wpływ na przebieg choroby i jest lepszą formą odżywiania niż żywienie pozajelitowe (30, 31, 32). Żywienie pozajelitowe jest wskazane u ludzi z zaburzeniami opróżniania żołądka, wtórnym do zwężenia dwunastnicy, u chorych z przetokami lub z jawnym ciężkim niedożywieniem przed operacją trzustki, jeśli nie jest możliwe żywienie dojelitowe (38).

Żywienie dojelitowe pozwala utrzymać funkcje immunologiczne i prawidłową strukturę błony śluzowej przewodu pokarmowego oraz zmniejsza ryzyko hiperglikemii, podczas gdy żywienie pozajelitowe wiąże się z ryzykiem zakażenia cewnika i powikłań septycznych (38). W medycynie weterynaryjnej zaleca się obecnie jak najszybsze wprowadzenie diety dla psów z ostrym zapaleniem trzustki, pod warunkiem, że nie występują u nich wymioty. Pokarm powinien być podawany często, ale w mniejszych porcjach oraz zawierać minimalną ilość tłuszczów. Najbardziej odpowiednie są diety weterynaryjne o minimalnej zawartości tłuszczów i umiarkowanej zawartości białka, przeznaczone dla zwierząt z zapaleniem trzustki lub innymi problemami z układem pokarmowym. Dieta niskotłuszczowa powinna być podawana przez okres 4-6 tygodni (23). W tab. 1. przedstawiono procentową zawartość tłuszczu i białka w pokarmie przeznaczonym dla zwierząt z zapaleniem trzustki (37).

W przypadku kotów, które nie jedzą 2-3 dni, jak najszybciej powinno się wprowadzić podawanie pokarmu często, ale w mniejszych porcjach lub zastępczo, dożylną płynoterapię i podawanie preparatów witaminowo-mineralnych. W przypadku kotów, u których występuje brak apetytu, można włączyć leki stymulujące apetyt, np. mirtazapinę w dawce 1,9 mg/kota p.o. co 72 godz. (praktycznie ¼-½ tabletki zawierającej 15 mg substancji czynnej) lub cyproheptadynę w dawce 2 mg/kota p.o. Jeżeli zwierzę nie może przyjmować pokarmu doustnie, można rozważyć karmienie przez sondę wprowadzoną do jelita czczego, do przełyku lub do żołądka, pod warunkiem, że zwierzę nie wymiotuje.

Płynoterapia

Dożylna płynoterapia jest niezbędną częścią leczenia ostrych stanów zapalnych trzustki u psów i kotów. Najczęściej stosuje się dekstran 70 lub hydroksyetyloskrobię (HES) w ilości 4-6 ml/kg m.c. w bolusie dożylnym (i.v.), a następnie 20 ml/kg/dzień i.v., aby przywrócić prawidłowe ciśnienie onkotyczne i usprawnić zaburzone mikrokrążenie w trzustce (33). Przy występowaniu intensywnej biegunki i wymiotów ważne jest uzupełnianie traconych elektrolitów. Wyrównanie zaburzeń elektrolitowych możliwe jest przy stosowaniu płynu wieloelektrolitowego (PWE), płynu Ringera lub płynu Ringera z mleczanami. Płyn Ringera z mleczanami podaje się dożylnie w dawce 20-90 ml/kg m.c. w pierwszej godzinie, następnie 2-4 ml/kg/godz. (33).

Ograniczenie bólu w przebiegu zapalenia trzustki

Istotnym zagadnieniem jest terapia przeciwbólowa przy stanach zapalnych trzustki. W ostrych stanach zapalnych trzustki, przy silnej bolesności jamy brzusznej, lekami z wyboru są środki opioidowe, np. butorfanol w dawce 0,2-0,4 mg/kg m.c., i.v., s.c., i.m., co 4-8 godzin; oksymorfon lub hydrokodon w dawce 0,1-0,2 mg/kg m.c., i.v., s.c., i.m., co 4-8 godzin (33). W przypadku bólu opornego na leczenie zaleca się wykonanie wlewów ciągłych z ketaminy lub lidokainy (23). Stosowanie niesterydowych leków przeciwzapalnych jest kontrowersyjne, gdyż mogą one wywoływać zapalenie trzustki.

Leki przeciwwymiotne

Stosowanie leków przeciwwymiotnych wskazane jest w przypadku utrzymujących się intensywnych wymiotów. W ostrych stanach zapalnych wymioty mogą być pochodzenia centralnego, jak i obwodowego, dlatego najlepszym rozwiązaniem wydaje się być wprowadzenie antagonisty receptora NK-1 – maropitantu, w dawce 1 mg/kg m.c. s.c., 1 x dziennie. Jeżeli wymioty są mniej intensywne, można zastosować metoklopramid w dawce 0,2-0,4 mg/kg m.c. i.m. lub s.c., co 8 godzin lub 1-2 mg/kg/dobę w formie ciągłego wlewu dożylnego wraz z podawanymi płynami, albo chloropromazynę w dawce 0,5 mg/kg m.c., i.m., s.c., co 6-8 godzin (33).

Antybiotykoterapia

Wskazana jest u zwierząt z gorączką lub z przesunięciem obrazu białokrwinkowego w lewo. U kotów zawsze powinno się stosować antybiotyki w stanach zapalnych trzustki, ponieważ ilość bakterii w ich dwunastnicy jest znacznie większa niż u psów. Często dochodzi u nich do przechodzenia bakterii flory jelitowej przez ścianę przewodu pokarmowego do krwiobiegu, co może skutkować rozwojem posocznicy lub tworzeniem się ropni w trzustce (33). Najczęściej stosuje się: cefazolinę w dawce 22 mg/kg m.c. i.v., co 8 godzin, enrofloksacynę w dawce 2,5-5 mg/kg m.c. i.v., i.m., co 12 godzin, amoksycylinę z kwasem klawulanowym w dawce 12,5 mg/kg m.c. s.c., co 12 godzin.

Glikokortykosterydy

Do niedawna uważano, że podawanie preparatów sterydowych przy stanach zapalnych trzustki jest kontrowersyjne i wielu lekarzy praktyków unikało stosowania tych leków przy terapii stanów zapalnych trzustki. Obecnie preparaty sterydowe nie są uznawane za leki wysokiego ryzyka przy terapii ostrego zapalenia trzustki. Przede wszystkim przeciwdziałają one szerzeniu się stanu zapalnego w organizmie. W terapii ostrych stanów zapalnych trzustki u psów, które nie wykazują odpowiedzi na leczenie konwencjonalne, zalecane jest stosowanie hydrokortyzonu w niskich dawkach (35).