Diagnozowanie i leczenie zapalenia trzustki u psów i kotów

Objawy kliniczne

Objawy zapalenia trzustki są zazwyczaj nieswoiste, mogą pojawić się: biegunka, częste wymioty, gorączka, apatia, brak apetytu i niechęć do pobierania wody oraz bolesność przy omacywaniu jamy brzusznej, szczególnie okolicy przodobrzusza (18, 19). Ból w okolicy jamy brzusznej jest głównym objawem zapalenia trzustki u człowieka, u psów i kotów występuje stosunkowo rzadko (3). W przypadku silnej bolesności w obrębie jamy brzusznej można czasami zaobserwować u psów charakterystyczną postawę ciała, tzw. „pozycję modlitewną”, w której zwierzę wyciąga przednie kończyny do przodu i dotyka do podłoża mostek oraz częściowo przodobrzusze. Czasami u zwierząt można zaobserwować również wygięty grzbiet do góry i podczas omacywania bardzo napiętą jamę brzuszną – tzn. „deskowaty brzuch”. U kotów objawami zapalenia trzustki mogą być: brak apetytu, apatia, odwodnienie, spadek masy ciała, żółtaczka, gorączka i/lub biegunka (20).

Diagnostyka

Rozpoznanie zapalenia trzustki jest dość trudne i opiera się na danych uzyskanych z wywiadu, wyniku badania klinicznego, wynikach badań laboratoryjnych krwi (hematologicznych i biochemicznych), wynikach badań obrazowych, np. ultrasonografii czy tomografii komputerowej, lub wyniku biopsji trzustki.

Wywiad oraz badania laboratoryjne krwi

W wywiadzie przeprowadzanym z właścicielem zwierzęcia powinno się w szczególności wnikliwie wypytać o rodzaj i skład karmy, jaką zwierzę otrzymuje, oraz o możliwe przekąski lub dodatki do karmy, jakie właściciel podaje psu lub kotu. Ważną informacją będzie uzyskanie odpowiedzi na pytanie, czy u zwierzęcia nie wystąpił niedawno uraz związany z jamą brzuszną (uderzenie, wypadek komunikacyjny), gdyż urazy w obrębie jamy brzusznej, mogą spowodować spadek perfuzji i niedociśnienie w trzustce.

Wyniki badań biochemicznych surowicy krwi mogą często wykazywać wzrost aktywności enzymów wątrobowych: aminotransferazy alaninowej (ALT) i aminotransferazy asparaginianowej (AST) oraz podwyższone stężenie bilirubiny całkowitej, a także wzrost aktywności amylazy i lipazy. W przypadku ostrego zapalenia trzustki poziom glukozy może być znacznie podwyższony. Wzrost aktywności amylazy i lipazy w surowicy nie ma znaczenia diagnostycznego u kotów, natomiast u psów ma według niektórych autorów ograniczone znaczenie (3, 21), jednak powinno się oznaczyć aktywność tych enzymów u psów, gdy inne bardziej swoiste testy, jak np. swoista lipaza trzustkowa psia (cPLI), nie są dostępne (3).

Lipaza może być produkowana przez bardzo dużo różnych komórek i tkanek w organizmie, np. komórki nabłonka jelit, dlatego samo oznaczenie aktywności lipazy w surowicy psa lub kota nie jest czułym badaniem. W przypadku podejrzenia zapalenia trzustki zarówno u psów, jak i u kotów, zalecane jest oznaczenie aktywności swoistej lipazy kociej (fPLI) lub psiej (cPLI), lub lipazy oznaczanej metodą kolorymetryczną DGGR. Oznaczanie lipazy DGGR przeprowadzane jest testem katalitycznym z użyciem estru kwasu diaurylo-glicero-glutarowego (1,2-o-dilauryl-rac-glycero-3-glutaric acid, DGGR). DGGR jest rozszczepiany przez lipazę, co prowadzi do powstania niestabilnego estru kwasu dikarbonowego, który ulega samoistnej hydrolizie w zasadowym pH, dając kwas glutarowy i metylorezor.

Szybkość tworzenia się metylorezoru jest wprost proporcjonalna do aktywności lipazy w próbce. Dodaje się jony wapniowe, kolipazę oraz sole żółciowe, aby zapewnić optymalną aktywność lipazy trzustkowej. Badania przeprowadzone przez Graca R. i wsp. w 2005 roku wykazały wysoką czułość i umiarkowanego stopnia specyficzność oznaczania lipazy DGGR w przypadkach zapalenia trzustki u psów (41), później zaczęto oznaczać lipazę DGGR w przypadkach zapalenia trzustki u kotów, które również potwierdzały jej zapalenie (39). Badania przeprowadzone przez Goodband E.L. i wsp. dowodzą, że oznaczenie lipazy DGGR ma równie wysoką czułość i specyficzność jak specyficzna lipaza cPLI w przypadkach ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki u psów i może być stosowane w diagnostyce zapalenia trzustki (40).

Obecnie na rynku dostępne są także tzw. szybkie testy SNAP (SNAP cPL i SNAP fPL), dzięki którym można uzyskać wynik jakościowy („dodatni” lub „ujemny”) pomiaru aktywności swoistej lipazy trzustkowej psa lub kota w bardzo krótkim czasie. Czułość i specyficzność szybkich testów SNAP są dość wysokie: odpowiednio 96-97% i 80-82% (36). W przypadku wyników wątpliwych zawsze powinno się potwierdzić wynik ostateczny, oznaczając aktywność swoistej lipazy trzustkowej testem PLI.

Istnieje także możliwość badania poziomu elastazy w surowicy krwi, w przypadku podejrzenia ostrego zapalenia trzustki. Ostatnio przeprowadzone badania wykazały podobną czułość i specyficzność, jak w przypadku oznaczania swoistej gatunkowo lipazy trzustkowej (22, 23).

Wyniki badania morfologicznego krwi są zazwyczaj nieswoiste. U psów można zaobserwować trombocytopenię, neutrofilię z przesunięciem obrazu w lewo oraz anemię, rzadko występuje neutropenia. U kotów mogą pojawić się: anemia, leukocytoza lub leukopenia (7, 24).