Diagnozowanie i leczenie zapalenia trzustki u psów i kotów

Trzustka jest gruczołem dodatkowym układu pokarmowego, pełniącym wiele istotnych funkcji w organizmie zwierzęcym i ludzkim. Jest to narząd syntezujący i wydzielający enzymy trawienne oraz hormony pozwalające utrzymywać stały poziom glukozy w organizmie. Zewnątrzwydzielnicza część tego narządu jest zbudowana z komórek, które syntezują oraz wydzielają enzymy trawienne, np. lipazę, amylazę, rybonukleazę czy karboksyesterazę oraz enzymy w formie nieaktywnej (tzw. zymogeny), np. trypsynogen, chymotrypsynogen czy proelastazę.

Poza wydzielaniem enzymów niezbędnych do procesów trawienia substancji pokarmowych, trzustka wydziela także inne substancje, takie jak: woda, wodorowęglany, czynnik wewnętrzny, trzustkowy inhibitor uwalniania trypsyny oraz czynnik przeciwbakteryjny. Wewnątrzwydzielnicza część trzustki zbudowana jest z komórek α, które syntezują glukagon i komórek β, syntezujących insulinę. Hormony te odpowiadają za prawidłowe utrzymywanie poziomu glukozy w organizmie. Najczęściej występujące choroby trzustki u psów i kotów to zewnątrz­wydzielnicza niewydolność trzustki (ZNT) oraz ostre i/lub przewlekłe zapalenie. Zmiany nowotworowe trzustki u zwierząt są rzadko diagnozowane. Najczęściej występującym złośliwym nowotworem trzustki u psów i kotów, podobnie jak u człowieka, jest gruczolakorak. Znane są także nieliczne doniesienia o mięsakach trzustki (1, 2).

Zapalenie trzustki (pancreatitis) to dość często występująca choroba zewnątrzwydzielniczej części tego narządu, zarówno u psów, jak i u kotów. Niemal każdy lekarz weterynarii w swojej praktyce wcześniej czy później zetknie się z problemem diagnozowania tego stanu chorobowego, a także z jego leczeniem. Zapalenie trzustki ze względu na zmiany histologiczne w narządzie można podzielić na ostre oraz przewlekłe. Przewlekły stan zapalny może doprowadzić do zwłóknienia i zaniku tego narządu. Stany zapalane trzustki wiążą się z występowaniem zmian miejscowych oraz ogólnoustrojowych w organizmie. Najczęstszymi powikłaniami miejscowymi są: martwica trzustki, ropień lub torbiel rzekoma trzustki. Do zmian ogólnoustrojowych zalicza się: zaburzenia elektrolitowe związane z występowaniem wymiotów i/lub biegunki, ostrą niewydolność nerek, niewydolność oddechową, zapalenie mięśnia sercowego lub niewydolność wielonarządową (3).

Przyczyny

Przyczyny zapalenia trzustki nie są do końca wyjaśnione, ale ustalono czynniki ryzyka sprzyjające tej chorobie. Niektóre rasy psów, np. sznaucery miniaturowe, są szczególnie narażone na zapalenie trzustki, co wiąże się z występowaniem u tej rasy mutacji genowej w genie kodującym trzustkowy inhibitor wydzielający trypsynę, predysponującej do występowania tej choroby (4). Tego typu mutacje stwierdzono również w przypadkach dziedzicznego zapalenia trzustki u ludzi (5). Do ras predysponowanych należą także: boksery, cavalier king charles spaniele, cocker spaniele, owczarki szkockie collie oraz yorkshire teriery (6, 7). Badania przeprowadzone przez Mansfielda i Jonesa w 2001 roku wykazały, że koty syjamskie mogą być bardziej predysponowane do występowania zapalenia trzustki niż koty innych ras (8), natomiast DeCock i wsp. (9) wykazali brak powiązania między rasą kota a występowaniem zapalenia trzustki (9).

Ważnym czynnikiem sprzyjającym wystąpieniu zapalenia trzustki jest zbyt tłusty pokarm, który zwierzę otrzymuje, a co się z tym wiąże, podwyższony poziom trójglicerydów we krwi. W medycynie człowieka gwałtowny wzrost ryzyka zapalenia trzustki pojawia się przy poziomie trójglicerydów przekraczającym ponad 1000 mg/dl w surowicy (10). W medycynie człowieka czynnikiem predysponującym do występowania ostrego i przewlekłego zapalenia trzustki jest nadmierne spożywanie alkoholu (11, 12), W niektórych publikacjach naukowych wykazano, że u psów stężenie trójglicerydów w surowicy powyżej 900 mg/dl zwiększa ryzyko wystąpienia zapalenia trzustki (13). Z przyczyn ogólnoustrojowych niedociśnienie oraz spadek perfuzji trzustki mogą także zwiększać ryzyko występowania zapalenia trzustki u psów i kotów (3). Z czynników zakaźnych przyczyniających się do występowania zapalenia trzustki u psów zalicza się: infekcje grzybicze, infekcje bakteryjne na tle Klebsiella pneumoniae czy Pseudomonas aeruginosa (14, 15).

W przypadku kotów istnieją doniesienia o zapaleniu trzustki w przebiegu zakaźnego zapalenia otrzewnej (FIP), białaczki (FeLV), zakażenia wirusem niedoboru immunologicznego (FIV) oraz jeden przypadek zapalenia trzustki w przebiegu zakażenia pierwotniakiem Toxoplasma gondii (16). Przyczyną zapalenia trzustki u kotów może być także inwazja przywry Amphimerus pseudofelineus (17). Do pozostałych czynników, które mogą wywoływać zapalenie trzustki u psów i kotów, można zaliczyć niektóre leki i związki chemiczne, np. wapń, L-asparaginaza, bromek potasu, fenobarbital, związki antymonu, preparaty fosforoorganiczne, kwas acetylosalicylowy (3, 34). Niektóre choroby endokrynologiczne, np. nadczynność kory nadnerczy, cukrzyca lub niedoczynność tarczycy, mogą zwiększać ryzyko występowania zapalenia trzustki u psów (7).