Wybrane endokrynologiczne aspekty rekonwalescencji i ryzyka okołooperacyjnego

Problemy hormonalne u pacjentów powypadkowych

Zjawisko to jest dobrze znane u ludzi uprawiających sport, zazwyczaj zawodowo: bokserów, kickbokserów, zawodników MMA i piłkarzy. U nich to powtarzające się urazy czaszki prowadzą do niewydolności przysadki, przebiegającej zazwyczaj z hiposomatotropizmem i hipogonadyzmem. Największym zagrożeniem są treningi, na zawodach natomiast zawodnicy po urazach są zawieszani decyzją lekarza.

Do urazów czaszki u małych zwierząt dochodzi zwykle podczas wypadków komunikacyjnych (91% przypadków), a także wskutek pogryzienia, ciosu lub kopnięcia. W 25% tępych urazów ma miejsce również uszkodzenie mózgu. Śmiertelność urazu czaszkowo-mózgowego u psów jest na poziomie 18-24% (13). Skutkuje on niediagnozowanymi często endokrynopatiami, wynikającymi z uszkodzenia przysadki i/lub podwzgórza. Przebiega zazwyczaj w formie udaru przysadki mózgowej, do którego predysponuje oprócz urazu także jej makrogruczolak, zaś zawał gruczołu jest mało prawdopodobny (20).

Nawet 62% chorych psów wykazuje endokrynopatie, które są rozpoznawane także po urazach przebiegających bez utraty świadomości. Mogą być to pojedyncze deficyty hormonów (niedobór izolowany) lub ich kombinacja (wielohormonalna niewydolność przysadki). Pojawienie się konkretnego zaburzenia wynika ze zróżnicowanej oporności na urazy nierównomiernie, specyficznie rozmieszczonych w gruczole poszczególnych komórek produkujących hormony, unaczynienia wrotnego oraz położenia w obrębie siodła tureckiego.

Na poziomie hormonalnym przebieg ostry choroby charakteryzuje się niedoborem gonadotropin (najczęstszy, ale bez większej istotności klinicznej w stanach nagłych, zazwyczaj przemijający), niedoborem wazopresyny (przemijający) oraz niedoborem ACTH. Wskutek częściowego lub całkowitego zahamowania wydzielania wazopresyny dochodzi do moczówki prostej pochodzenia centralnego, która objawia się ciężkim odwodnieniem i hipernatremią powodującą: senność, niezborność, osłabienie, drgawki i śpią...