Chrząstka stawowa – jej funkcje i schorzenia

Gojenie się chrząstki stawowej

Proces gojenia się chrząstki stawowej związany jest bezpośrednio z rodzajem i rozległością urazu. Chrząstka stawowa może ulec uszkodzeniu w sposób bezpośredni (przy urazach) lub pośredni (np. przy nieprawidłowym, nadmiernym obciążaniu kończyny spowodowanym nieprawidłowym chodem, przy chorobach tj. dysplazja, przy niestabilności więzadłowej). Chrząstka stawowa ma niski potencjał naprawczy, a problemem ograniczającym gojenie jest, wspomniany wcześniej, brak unaczynienia. Z tego powodu urazy chrząstki stanowią trudny problem terapeutyczny.

Uszkodzenie powierzchowne chrząstki szklistej i następująca po nim faza naprawcza nie wywołują stanu zapalnego, poprzez co nie jest możliwa pełna odbudowa. Namnażające się chondrocyty zbierają się w miejscu uszkodzenia, ale często nie są w stanie wypełnić całego ubytku i uszkodzenie pozostaje. Prowadzi często do zmian zwyrodnieniowych w stawie.

Uszkodzenie chrząstki obejmujące całą jej grubość (aż do warstwy podchrzęstnej kości) powoduje regenerację podobną jak w przypadku każdej rany, ponieważ takie ubytki stanowią „wrota” dla naczyń włosowatych i komórek mezenchymatycznych znajdujących się w szpiku kostnym. W rezultacie następuje stadium zapalne, a w ciągu 48 godzin formuje się skrzep będący „rusztowaniem” dla komórek naprawczych. Następuje migracja komórek mezenchymatycznych, a następnie po 14 dniach proliferują one i produkują istotę międzykomórkową, tworząc tkankę naprawczą (tkankę szklistopodobną). Tkanka naprawcza ma charakter włóknisty i nie posiada tak dobrych właściwości biomechanicznych jak tkanka szklista. Spowodowane jest to zwiększonym udziałem siarczanu dermatanu na niekorzyść innych glikozaminoglikanów (siarczanu chondroityny). Siarczan dermatanu występuje powszechnie w skórze, więzadłach, ścięgnach. Wykonywanie celowych mikrouszkodzeń chrząstki w celu pobudzenia jej odbudowy stosowane jest w medycynie ludzkiej i nazywane techniką mikrozłamań.

Ochrona, substytucja i regeneracja chrząstki stawowej

Na rynku preparatów weterynaryjnych istnieje wiele suplementów o charakterze chondroprotekcyjnym. W ich składzie znajdują się najczęściej siarczan chondroityny i glukozamina. Wartość biologiczna tych preparatów jest zróżnicowana, a ich wiarygodność zależy od jakości produktów i sposobu przygotowania suplementu.

Przeprowadzono wiele badań obrazujących istotny wpływ suplementacji siarczanu chondroityny na syntezę i degradację chrząstki stawowej, według których ma on następujące właściwości:

• zwiększa syntezę proteoglikanów i kwasu hialuronowego,
• hamuje apoptozę chondrocytów,
• zmniejsza degradację kolagenu II i glikozaminoglikanów,
• zmniejsza syntezę czynników zapalnych.

Dodatkowo udowodniono, że ma on znaczący wpływ na opóźnienie procesów zwyrodnieniowych poprzez przywrócenie prawidłowej gęstości chrząstki stawowej i lepkości mazi stawowej.

Glukozamina to aminomonosacharyd, który jest głównym prekursorem glikozaminoglikanów (GAG). Wpływa ona na ich zwiększoną syntezę w chrząstce oraz w mazi stawowej. Efektywność działania suplementacji glukozaminą w chorobie zwyrodnieniowej stawów wciąż jest przedmiotem badań naukowych.

W wielu doświadczeniach wykazano, że działanie ochronne na stawy posiadają wielonienasycone kwasy tłuszczowe z rodziny n-3. Wynika to z ich właściwości przeciwzapalnych i immunomodulacyjnych.

Ważną rolę w hamowaniu rozwoju zwyrodnienia stawów spełniają również przeciwutleniacze, do których zaliczamy m.in.: witaminę C, witaminę E, glutation, flawonoidy, cysteinę i kwas moczowy. Właściwości przeciwutleniające wykazują też jony niektórych metali (cynk, selen, krzem, mangan). Działanie przeciwutleniaczy polega na wyłapywaniu wolnych rodników i neutralizowaniu ich szkodliwego działania.

Podsumowanie

Zrozumienie budowy i fizjologii chrząstki stawowej ma znaczenie w procesie rehabilitacji zwierząt, ponieważ współczesna wiedza na jej temat wymusza niejako leczenie poprzez ruch. Od odpowiednich ćwiczeń zależy prawidłowe odżywienie i regeneracja chrząstki. Wiedza ta jest niezbędna przy planowaniu zabiegów rehabilitacyjnych dla psów starszych cierpiących na chorobę zwyrodnieniową chrząstki stawowej oraz zwierząt pozostających przez dłuższy czas w unieruchomieniu.

mgr inż. Magdalena Bujnik
zootechnik i zoofizjoterapeuta
w Klinice Weterynaryjnej ELWET w Warszawie