Diagnostyka przewlekłych biegunek u psów i kotów

Objawy ze strony układu pokarmowego małych zwierząt są najczęściej spotykanym powodem konsultacji gabinetowej. Biegunka jest objawem ewidentnym, łatwym do zaobserwowania przez każdego właściciela. Jest objawem chorobowym manifestującym się rozwodnieniem kału, wzrostem jego objętości dobowej i częstotliwości wydalania. Istotne przy tym jest, iż trzy wymienione elementy nie muszą być obecne w tym samym czasie. O biegunce ostrej mówimy wówczas, gdy czas jej trwania nie przekracza 15 dni, a o biegunce przewlekłej – gdy czas ten jest dłuższy, a sama biegunka nie jest związana z uchwytną ostrą przyczyną i nie odpowiada na leczenie objawowe.

Pojawienie się biegunki jest informacją, że na terenie jelit doszło do zaburzeń w wymianie elektrolitów i wody, które przechodzą do ich światła przez błonę śluzową nabłonka. Z taką sytuacją mamy do czynienia, gdy woda biernie przenika z naczyń do światła jelit (osmoza) bez udziału procesów destrukcyjnych, gdy błona śluzowa ulega deformacjom i zniszczeniu w trakcie procesów zapalnych lub gdy dochodzi do rozregulowania motoryki jelitowej. Przy biegunkach przewlekłych są za nie odpowiedzialne zmiany bardziej subtelne. Powodują ją zaburzenia w procesie trawienia, wchłaniania lub ogólnoustrojowa nierównowaga elektrolitowa w przebiegu chorób metabolicznych.

Przewód pokarmowy jest miejscem przemieszczania się dużych objętościowo ilości wody. Dostarczana jest ona do jelit wraz z pożywieniem i wydzielinami gruczołów biorących udział w procesie trawienia. Wchłaniana zostaje w największym stopniu w jelitach cienkich i fizjologicznie tylko niewielka jej ilość przechodzi do okrężnicy. Absorpcja ta sprawia, że dieta ani zbyt treściwa, ani zbyt objętościowa prowadzi do wytworzenia około 5 gramów kału na kg m.c. zwierzęcia, z procentową zawartością wody 60-80.

Okrężnica spełnia rolę hamulca zwalniającego pasaż treści i warunkuje końcowe uwodnienie kału. W większości wypadków ilość wody absorbowana przez nią jest niższa niż jej maksymalne możliwości, które mogą dochodzić do 1,5 litra u 35-kilogramowego zwierzęcia. Istnieje więc niemal zawsze pewna rezerwa wchłaniania, w tym miejscu zwana „rezerwą okrężniczą”. Pozwala ona wychwytywać (do momentu jej wyczerpania) nadmiar wody przechodzący z jelit cienkich do okrężnicy.

Nie obserwuje się więc klinicznych objawów biegunki, o ile „rezerwa okrężnicza” jest większa niż ilość wody przechodzącej do okrężnicy. Stan ten, mimo możliwych do uchwycenia zmian w jelicie cienkim, nazywany bywa „biegunką skompensowaną”. Pojawienie się natomiast wyraźnych, klinicznych objawów biegunki jest naruszeniem istniejącej równowagi w jelitach i sygnałem o wyczerpaniu się mechanizmów kompensacyjnych.