Leki stosowane w znieczuleniach dokanałowych u psów i kotów

W zrozumieniu istoty działania leków stosowanych dokanałowo pomocnym z pewnością będzie przypomnienie zagadnień dotyczących neurofizjologii bólu. Niezależnie od rodzaju bodźca bólowego (mechaniczny, chemiczny, termiczny) aktywuje on receptory bólowe zwane nocyceptorami, zlokalizowane na zakończeniach nerwowych. Powstający w trakcie tej aktywacji impuls elektryczny przekazywany jest za pomocą wyspecjalizowanych w przewodnictwie bólowym włókien nerwowych (włókna typu C i A-δ) do rogów dogrzbietowych rdzenia kręgowego, docierając do synapsy chemicznej. Tutaj następuje przekształcenie impulsu elektrycznego w sygnał chemiczny poprzez uwolnienie transmiterów bólowych z błony presynaptycznej do szczeliny międzysynaptycznej. Uwolnione z pęcherzyków neurotransmitery, głównie glutamina i substancja P, wiążąc się z receptorami postsynaptycznymi, powodują ich depolaryzacje z następowym wzbudzeniem sygnału elektrycznego. W przewodzeniu sygnałów przez poszczególne neurony panuje zasada „wszystko albo nic”, oznaczająca, że jeżeli bodziec jest na tyle intensywny, aby wywołać potencjał czynnościowy, to wszystkie potencjały czynnościowe w danej komórce nerwowej mają tą samą intensywność niezależnie od siły bodźca. Tak więc silniejsze bodźce nie prowadzą do wytwarzania silniejszych potencjałów, mogą natomiast zwiększyć częstotliwość wytwarzania potencjałów przez neuron (1). Wydzielanie neurotransmiterów w błonie presynaptycznej pozostaje pod kontrolą różnych receptorów, wśród których szczególne znaczenie odgrywają: receptory opioidowe µ i δ, receptory alfa2-adrenergiczne, receptory GABA_B oraz serotoninowe 5HT₂ i 5HT₃. Z powyższego wynika, że leki wiążące się z presynaptycznymi receptorami, takie jak: baklofen, morfina, metadon, ondansteron czy klonidyna, mogą modyfikować przewodnictwo bólu zarówno przy podaży systemowej, jak i po podaniu dokanałowym. Szczególną rolę odgrywają tu opioidy podawane podpajęczynówkowo (głównie morfina), które, hamując uwalnianie głównie substancji P do szczeliny synaptycznej, wygaszają w ten sposób transmisję bólu (2). W rogach dogrzbietowych rdzenia kręgowego neurotransmitery wydzielone do wnętrza synapsy wiążą się z receptorami postsynaptycznymi, przyczyniając się do dalszego przewodzenia bodźców bólowych. Wśród receptorów postsynaptycznych szczególną rolę odgrywają: receptor NMDA, receptory AMPA oraz receptor neurokininowy NK-1. Podobnie jak w przypadku błony presynaptycznej, w błonie postsynaptycznej zlokalizowanych jest szereg receptorów modyfikujących przewodnictwo bólu. Między innymi występują tu receptory adrenergiczne, GABA-ergiczne czy opioidowe, jakkolwiek gęstość tych ostatnich jest znacząco mniejsza niż presynaptycznych. Aktywność wszystkich receptorów postsynaptycznych także może być kontrolowana lekami (ketamina, magnez, opioidy, benzodiazepiny itp.).