Zaburzenia lękowe na tle somatycznym a nawyki

Dlaczego leczenie i terapia przeciwbólowa to nie wszystko?

Jednym z najtrudniejszych pacjentów w terapii behawioralnej jest pacjent z przewlekłym problemem zdrowotnym obniżającym jego nastrój, który w związku z tym wpadł w strategie radzenia sobie doprowadzające do powstawania problemów behawioralnych. Są to psy najczęściej bardzo trudne w diagnostyce, słabo poddające się badaniu klinicznemu, często wymagające sedacji do podstawowych zabiegów, agresywne przy próbie dotyku i reaktywne. Właściciele tych zwierząt są często wyczerpani i oczekują szybkiego rozwiązania problemu. Dodatkowo jednostkowa wrażliwość psów wpływa na percepcję zaburzeń zdrowotnych – w przypadku niektórych pacjentów wystarczy chociażby mierny ból aparatu ruchu, żeby zaburzenia behawioralne pogłębiły się do poziomu niepoddającego się klasycznej terapii behawioralnej (9, 16).

Przebieg diagnostyki w przypadku takich pacjentów obejmuje zazwyczaj wykrycie pierwotnej przyczyny bólu, która daje właścicielom nadzieję na szybką poprawę zachowania pacjenta. Jednak w przypadku zachowań nawykowych, które zwierzę nabyło drogą warunkowania instrumentalnego, najczęściej nie widać całkowitej poprawy po samym leczeniu bólu czy choroby (16). W praktyce doprowadza to do błędnego przekonania u właścicieli zwierzęcia, że choroba nie miała nic wspólnego z rozwijaniem się zaburzeń zachowania.

Podsumowanie

Reasumując, pomimo usunięcia przyczyny zachowania i źródła bólu w przypadku długotrwałej terapii pacjentów z nawykowymi zaburzeniami zachowania kluczem w terapii jest nie tylko skuteczne postępowanie farmakologiczne obejmujące wszystkie aspekty zwiększenia komfortu pacjenta, ale również wprowadzenie długotrwałej terapii behawioralnej oraz odpowiednie zabezpieczenie oczekiwań właściciela zwierzęcia odnośnie możliwości uzyskania szybkiej poprawy, ponieważ zautomatyzowana już reakcja na bodźce może pojawiać się dalej. Kluczowe w terapii tego typu zachowań jest zachowanie odpowiedniej kolejności działań.

Przede wszystkim algorytm postępowania powinien obejmować trzy podstawowe punkty:

1. Leczenie przyczyny somatycznej bólu/dyskomfortu/choroby/osłabienia.
2. Terapia przeciwbólowa.
3. Terapia behawioralna wprowadzona dopiero po usunięciu przyczyn bólowych i somatycznych., Terapia składa się przede wszystkim z: modyfikacji środowiskowych, treningu zachowań pożądanych, odwrażliwiania i przeciwwarunkowania na bodźce wywołujące niepożądaną reakcję, naukę zachowań kompensujących, przekierowanie na inne obiekty/zachowania wywołujące ulgę i zmniejszające frustrację u zwierzęcia.

Po wprowadzeniu interwencji weterynaryjnej nakierowanej na podniesienie fizycznego samopoczucia u zwierzęcia przewlekle chorego wykazującego zaburzenia behawioralne jest czas na wprowadzenie technik treningowych, mających na celu wyeliminowanie lub mocne ograniczenie zaburzeń zachowania. Uzyskanie całkowitej poprawy wymaga najczęściej intensywnej współpracy z trenerem pracującym technikami pozytywnego wzmacniania, ale lekarz weterynarii w praktyce klinicznej również może zastosować kilka technik pracy ze zwierzęciem.

U psa po wielokrotnym narażeniu na potencjalnie stresującą sytuację może wystąpić proces uwrażliwienia, który prowadzi do zwiększonej odpowiedzi na bodziec (11, 12). Z drugiej strony zwierzęta mogą modyfikować swoją reakcję na zdarzenie stresujące w mechanizmie przeciwwarunkowania i odwrażliwiania (13). W odwrażliwianiu bodźce nie są na tyle intensywne, aby wyzwolić reakcję stresową – pies zawsze powinien być zrelaksowany podczas powtarzania ćwiczenia i stopniowo przyzwyczajać się do bodźca, którego intensywność można powoli zwiększać. W przeciwwarunkowaniu stresujący bodziec jest powiązany z bodźcem pożądanym, takim jak jedzenie lub zabawa. Te dwie techniki można łączyć. Dzięki temu początkowo potencjalnie stresujący czynnik będzie zwiastunem czegoś przyjemnego dla zwierzęcia, a więc przestanie być źródłem niepokoju (ale niekoniecznie przestanie być źródłem pobudzenia).