Wrażliwość psa na bodźce dźwiękowe

Utrwalanie reakcji lękowej

Utrwalanie reakcji lekowej przez psa w odpowiedzi na nieprzyjemny bodziec dźwiękowy to nic innego, jak warunkowanie sprawcze. Pies uczy się unikania nieprzyjemnych w jego odczuciu bodźców. Podczas prezentowania tego typu zachowania można wyróżnić sytuacje, w których pies:

1. Będzie chciał odstraszyć dany bodziec dźwiękowy, np. dźwięk ciągniętej walizki podróżnej. Pies kojarzący taki sygnał negatywnie może prezentować zachowanie agresywne polegające na obszczekaniu, a nawet atakowaniu walizki i czasami także człowieka (omówienie skojarzeń i generalizacji bodźców – w dalszej części artykułu). Jego zachowanie ma na celu przepędzenie nieprzyjemnego bodźca. Jeżeli w reakcji na tego typu prezentowane zachowanie psa człowiek z walizką się wycofa, ucieknie, pies otrzyma nagrodę i satysfakcję, co wpłynie na wzmocnienie reakcji agresji lekowej na bodziec dźwiękowy.
2. Będzie chciał uciec przed nieprzyjemnym dźwiękiem, np. gdy pies wrażliwy na odgłosy burzy mieszka na podwórku. W reakcji na burzę robi wszystko, aby się schować przed dźwiękiem, wdziera się do domu, gdzie huk jest słabiej słyszalny. W domu szuka najcichszego miejsca (zazwyczaj psy wybierają łazienkę) i zostaje w nim. Przy kolejnych wyładowaniach atmosferycznych będzie powtarzał swoje zachowanie związane z szukaniem bezpiecznego schronienia w domu. Inny niebezpieczny przykład to sygnał nieprzyjemny podczas spaceru. Zazwyczaj pies wyrywa się i biegnie przed siebie, ile sił w nogach, w celu oddalenia się od dźwięku. Nagrodą dla psa podczas prezentowania tego typu zachowania jest możliwość ucieczki. Przy kolejnych zasłyszanych nieprzyjemnych bodźcach dźwiękowych pies za wszelką cenę będzie się wyrywał i dążył do ucieczki.
3. Szuka schronienia przed dźwiękiem, demolując przy tym mieszkanie. W konsekwencji paniki chowa się np. w szafie. Możliwość schronienia się w szafie i poczucie bezpieczeństwa nauczą czworonoga, że w podobnej sytuacji to miejsce będzie bezpieczne i będzie dążył do jak najszybszego dotarcia do niego.
4. Skrajny przypadek – to gdy pies w reakcji na dźwięk wywołujący lęk nie jest w stanie uciekać. Przypada do podłoża, kuli się, skomli, ślini, wypróżnia się.

Psy prezentujące opisane przykładowe zachowania, poddane kontaktowi z człowiekiem wzmacniającym lęk przez przytulanie, gładzenie i uspokajanie głosem, będą jeszcze bardziej popadały w panikę i prezentowały zachowania lękowe. Tak samo ma się rzecz z tymi samymi przykładami zachowań czworonogów i ludźmi prezentującymi lęk przed burzą. Pies w obecności człowieka bojącego się burzy będzie przejmował jego sposób reakcji i zachowania, a tym samym – wzmacniał swój lęk i panikę.

Wyżej opisane sposoby poczucia nagrody, a co za tym idzie – uczenia się unikania nieprzyjemnego bodźca, to jeden tor reakcji na nieprzyjazne dźwięki. Inne postępowanie występujące przy zachowaniach lękowych to przewidywanie nadchodzącego negatywnie nacechowanego bodźca i generalizacja przyczyny. Takie „uczenie się” przez psy przewidywania ma na celu unikanie czynnika wyzwalającego przykre skojarzenia.

Człowiek często zastanawia się, skąd pies wcześniej wie niż my, ludzie, że będzie np. burza. Psy pamiętają i rozpoznają sytuacje, rzeczy, zjawiska, które zostały przez nie odebrane jako nieprzyjemne, stresujące czy groźne. Taka prawidłowość pozwala im bronić się przed niekorzystnym wpływem bodźca negatywnie zapamiętanego. Dzieje się tak, ponieważ obserwują nas, ludzi, oraz nasze reakcje, np. zbieranie prania przed burzą, aby nie zmokło, przenoszenie „jakiejś” rzeczy przed deszczem, zamykanie okna. Powielając takie zachowanie, pies uczy się przewidywać, że przed odgłosami nieprzyjemnymi „jego” ludzie zbierają pranie i zabezpieczają nerwowo wszystkie inne rzeczy, aby nie zmokły.

To jedna prozaiczna informacja, którą można uzyskać z obserwacji pies. Inne informacje uzyskuje dzięki swoim zmysłom, które, jak wiemy, są lepiej rozwinięte niż u człowieka, dzięki czemu np. lepiej słyszy. Jest w stanie usłyszeć grzmoty czy wystrzały wcześniej niż człowiek. Zmysł wzroku w (zależności od predyspozycji rasy) też jest lepiej wykształcony niż u człowieka. Co za tym idzie – pies wcześniej wypatrzy zagroż enie na zewnątrz niż człowiek.

Możliwość przewidywania czworonogi doprowadzają do perfekcji, ponieważ dzięki temu mają poczucie nagrody, satysfakcji. Reagują coraz wcześniej i szybciej, niż by tego sobie życzył opiekun.

Zwierzę potrafi uogólniać pewne zachowania ludzi i łączyć dwa bodźce, generalizując je z lękiem, np. człowiek ciągnący walizkę podróżną – pies bojący się sygnału, jaki wydaje owa walizka, kojarzy z nią człowieka i tym samym, widząc człowieka ciągnącego walizkę, ma już nieprzyjemne skojarzenia. Owe uogólnienie bardzo często przekłada się na ludzi ciągnących za sobą wózki zakupowe, sanki, pchających wózki z dziećmi, dzieci ciągnące za sobą zabawki itp.

W przypadku burzy pies z łatwością generalizuje odgłos kropli stukających o szyby czy dach z przepowiadaczami grzmotu i wyładowań. Tak samo rzecz się ma z błyskawicą, na którą pies już może reagować nerwowo, np. śliniąc się i przemieszczając nerwowo. Co do nocy sylwestrowej – huk i błysk petard są kojarzone z burzą – i na odwrót.