Ocena stresu u zwierząt na podstawie pomiarów stężenia kortyzolu

Reakcja stresowa u zwierząt

Bodźce środowiskowe mogą naruszyć homeostazę organizmu rozumianą jako zdolność do utrzymywania przez organizm równowagi środowiska wewnętrznego (8). Takie bodźce nazywane są stresorami, zaś reakcja na nie – stresem, który zgodnie z koncepcją Selyego (1978) jest nieswoistą reakcją organizmu na wszelkie stawiane mu żądania. Tak więc jest to adaptacyjna reakcja organizmu w odpowiedzi na zmieniające się środowisko.

Organizm reaguje na różne czynniki środowiskowe za pomocą reakcji stresowej. Można wyróżnić dwa główne typy reakcji stresowej: eustres i dystes. Eustres jest reakcją mobilizującą organizm do radzenia sobie z czynnikami środowiskowymi wymagającymi przystosowania, wzmacnia odporność i wydajność organizmu, ułatwiając adaptację. Krótkoterminowo eustres jest uznawany za motywujący rodzaj stresu, umożliwiający organizmowi przeżycie w zmieniających się warunkach środowiska.

Dystres jest natomiast reakcją organizmu na zbyt obciążające warunki środowiskowe lub zbyt długo utrzymujące się czynniki stresowe, które przekraczają możliwości zwierzęcia do poradzenia sobie w trudnej sytuacji. Jest on destrukcyjnym dla organizmu rodzajem stresu, ponieważ na dłuższą metę działa wyniszczająco, zużywając zanadto zasoby, jakimi ten dysponuje. Dystres obniża odporność, prowadzi do zwiększenia ryzyka wystąpienia zaburzeń przemian glukozy, utrudnia uczenie się, prowadzi do zmian czynnościowych i strukturalnych mózgu.

W sytuacji stresowej następuje fizjologiczna reakcja organizmu na stres. Polega ona na aktywacji osi podwgórze-przysadka-nadnercza (oś HPA) oraz wywołuje szereg zmian mających na celu umożliwienie organizmowi przystosowania się do nowych warunków środowiskowych. Reakcje te obejmują zmiany w obrębie zachowania zwierzęcia, ale również zmiany w hormonach, układzie immunologicznym oraz aktywację autonomicznego układu nerwowego (19). Reakcja stresowa przebiega głównie w dwóch drogach – wspomnianej wcześniej drodze hormonalnej, w cz...