Badanie układu moczowego psów i kotów

Przystępując do badania układu moczowego naszych pupili, powinniśmy rozpocząć od dokładnego wywiadu z właścicielem. Objawy mogące świadczyć o problemach z drogami wyprowadzającymi mocz to przede wszystkim zaburzenia w oddawaniu moczu. Mogą one polegać na zwiększeniu lub zmniejszeniu częstotliwości oddawania moczu, niemożności oddania moczu czy też nietrzymaniu moczu. Sam mocz również może być zmieniony. Objawy te najczęściej występują w przypadku chorób układu moczowego, ale mogą towarzyszyć także innym jednostkom chorobowym. Na przykład często występujące łącznie polidypsja i poliuria są wspólne dla takich schorzeń jak: przewlekła niewydolność nerek, cukrzyca, moczówka prosta czy ropomacicze. Z kolei skąpomocz lub częstomocz może być jednym z objawów zarówno ostrej, jak i przewlekłej niewydolności nerek, a kamica pęcherza moczowego może występować jako schorzenie pojedyncze lub towarzyszyć zespoleniu wrotno-obocznemu. Podobnie jest z wrzodami żołądka, które mogą pojawić się u pacjentów z mocznicą.

Istotne jest także to, aby wypytać właściciela, jak wygląda sama czynność oddawania moczu. Czy zwierzę przyjmuje prawidłową postawę, czy mocz leci strumieniem ciągłym czy przerywanym oraz czy jest to świadome, czy też mamy do czynienia z nietrzymaniem moczu. Należy tutaj także brać pod uwagę czynniki behawioralne, np. znaczenie terenu przez samce – szczególnie kocury. Gdy w czasie wywiadu zaczniemy podejrzewać, że problem dotyczy układu moczowego, w następnej kolejności powinniśmy zlecić badania krwi i moczu.

Niezbędny zakres badań, jakie należy przeprowadzić u pacjentów z zaburzeniami układu moczowego, obejmuje pełne badanie morfologiczne krwi, oznaczenie hematokrytu, mocznika, kreatyniny, wapnia, fosforu, białka całkowitego, albumin oraz elektrolitów, głównie potasu. U pacjentów z chorobami nerek oprócz azotemii mogą powstawać poważne zaburzenia metaboliczne. W zależności od natężenia i czasu trwania choroby nerek, moczowodów lub cewki moczowej mogą rozwijać się różne zaburzenia w gospodarce elektrolitowej i kwasowo-zasadowej. Na przykład przy ONN (ostra niewydolność nerek) może pojawić się hiperkaliemia (podwyższone stężenie potasu) jako następstwo niedrożności dróg moczowych, obecności moczu w jamie otrzewnej czy poważnej dysfunkcji miąższu nerek.

Z kolei hipokaliemia (obniżone stężenie potasu) może występować w czasie podawania leków moczopędnych, a także towarzyszyć przewlekłej chorobie nerek (CRD). Zarówno hiper-, jak i hipokaliemia mogą prowadzić do poważnych zaburzeń pracy serca. W podobny sposób do zaburzeń w przewodzeniu bodźców w mięśniu sercowym mogą prowadzić hipo- i hipermagnezemia (obniżone i podwyższone stężenie magnezu), które skutkują także zaburzeniami w zakresie układu nerwowego. Przy ONN może rozwinąć się także hiperkalcemia (podwyższone stężenie wapnia), natomiast kwasica metaboliczna może pojawić się zarówno w przebiegu ONN, jak i PNN (przewlekła niewydolność nerek). Często przy PNN występuje także niedokrwistość, spowodowana zmniejszonym wytwarzaniem erytropoetyny przez nerki.

Wraz z badaniem krwi konieczne jest wykonanie badania ogólnego moczu. Pozwala ono ocenić funkcjonowanie nerek, dróg wyprowadzających mocz oraz pęcherz moczowy. Umożliwia też ukierunkowanie diagnostyki w kierunku innych chorób. W przypadku psów pobranie próbki moczu zazwyczaj nie stanowi problemu, natomiast u kotów bywa różnie. Często stosowaną metodą jest pozostawienie pustej i wyparzonej wrzątkiem kuwety, a następnie zebranie moczu do czystego pojemniczka. Alternatywą dla kotów, które niechętnie korzystają z pustej kuwety, są specjalne żwirki do pobierania moczu. Mocz pobrany w taki sposób zawiera pewną ilość zanieczyszczeń i nie jest odpowiednim materiałem w przypadku potrzeby wykonania posiewu. W takim przypadku idealnym materiałem do badania jest mocz pobrany poprzez nakłucie pęcherza przez ścianę jamy brzusznej. Zabieg ten można wykonać pod kontrolą USG lub „na ślepo”.

Rutynowe badanie moczu składa się z dwóch części – określenia właściwości fizykochemicznych moczu oraz badania osadu moczu. Z właściwości fizykochemicznych ocenia się: ciężar właściwy, barwę, przejrzystość, pH, białko, hemoglobinę, bilirubinę, urobilinogen, glukozę, związki ketonowe.