Endokrynologiczne i emocjonalne podłoże zachowań agresywnych i problemów z agresywnością u psów

Zarówno wśród właścicieli psów, jak i wśród specjalistów zajmujących się psami istnieje wiele, często sprzecznych, opinii na temat wpływu hormonów płciowych na rozwój problemowych zachowań, zwłaszcza zaś agresywności. Dzieje się tak dlatego, że rozwój każdego zachowania jest w jakiejś mierze kwestią warunków, w jakich żyje zwierzę, oraz innych wpływów środowiskowych.

W dodatku nie ma, niestety, szerszych i przekrojowych badań obejmujących odpowiednio liczną populację psów pod względem rozwoju problemowych zachowań w relacji z człowiekiem. Dostępne dane obejmują wyniki badań kwestionariuszami niewielkich grup właścicieli psów i koncentrują się na specyficznych problemach z zachowaniem, takich jak np. agresywność wobec innych psów, nie obejmując jednakże szerszego tła przyczynowego zachowania ani odpowiednio dużej populacji psów danego typu czy rasy. Mimo tych niedostatków możemy z istniejących danych uzyskać wiele ciekawych informacji. Na przykład przeprowadzono wiele badań nad agresywnością psów i większość z nich wskazuje, że problem dotyczy przede wszystkim niekastrowanych samców.

Niektóre badania donoszą o znaczącej redukcji ucieczek i włóczenia się po okolicy (nawet do 90%), agresji między samcami (do 60%) i kopulowania po kastracji (do 80%). Te same badania wskazują na odwrotną tendencję w przypadku suk – wzrost zachowań agresywnych wśród suk poddanych sterylizacji w porównaniu z sukami niesterylizowanymi. Są także doniesienia, że sterylizowane suki, które przejawiają zachowania agresywne skierowane do właścicieli, wykazywały je także przed ukończeniem szóstego miesiąca życia. Następnie zachowania te nasiliły się po sterylizacji. Inne badania wskazują, że kastrowane samce owczarka niemieckiego są bardziej reaktywne w obecności obcych ludzi i psów w porównaniu z niekastrowanymi psami tej rasy. Wynik kolejnych badań jest taki, że kastrowane samce są bardziej skłonne do ekscytacji w różnych sytuacjach niż niekastrowane, są także bardziej „aktywne” w porównaniu z niekastrowanymi psami.

Nie ma, niestety, badań dotyczących znaczenia hormonów płciowych dla rozwoju mózgu psów, są jednak takie badania w odniesieniu do innych ssaków. Na ich podstawie wiemy, że niezależnie od wpływu hormonów płciowych na kształtowanie się cech płciowych i zachowania seksualne mają one duże znaczenie dla rozwoju emocjonalnego młodych osobników. Wiemy też, że wiele funkcji psychicznych, takich jak uczenie się, pamięć, uwaga, emocjonalne nastawienie do zdarzeń w otoczeniu, jest u dorosłych osobników modulowanych przez hormony płciowe. Jaki wpływ, jeśli w ogóle, ma kastracja na wspomniane funkcje psychiczne – jeszcze nie wiemy. Badania nad upośledzeniem na skutek starzenia się funkcji poznawczych u psów samców sugerują, że krążący w organizmie niekastrowanych zwierząt testosteron ma ochronne działanie, opóźniając procesy degeneracji układu nerwowego.