Czynniki warunkujące powstawanie i rozprzestrzenianie się chorób zakaźnych psów

Artykuł jest fragmentem książki: Choroby zakaźne psów. Elamed Media Group, 2019

Choroby zakaźne zwierząt tak gospodarskich, jak i towarzyszących człowiekowi stanowią wciąż aktualny problem z punktu widzenia ekonomii, jak i bezpieczeństwa zdrowia i życia zwierząt oraz ludzi. Mianem chorób zakaźnych określa się jednostki, które zostały wywołane przez biologiczne czynniki chorobotwórcze, które ze względu na charakter i sposób szerzenia się stanowią zagrożenie dla zdrowia publicznego. W większości przypadków choroby zakaźne rozprzestrzeniają się łatwo i wymagają specjalnych metod zwalczania. Czynnikiem wywołującym chorobę zakaźną jest zarazek, w wyniku działania którego we wrażliwym organizmie dochodzi do zaburzeń procesów fizjologicznych (Gliński i Buczek, 1999).

Czynniki zakaźne

Aby doszło do rozwoju choroby zakaźnej, wrażliwy organizm musi mieć kontakt z czynnikiem zakaźnym, w następstwie którego dojdzie do zakażenia wrażliwego osobnika. Terminem „zakażenie” określa się proces wnikania do makroorganizmu patogenów, którymi mogą być: bakterie, riketsje, mikoplazmy, wirusy, grzyby czy priony. Czynniki te wykazują duże zróżnicowanie pod względem: budowy, mechanizmów namnażania się i chorobotwórczości.

Czynniki zakaźne charakteryzują się wirulencją, czyli zjadliwością, którą definiuje się jako zdolność drobnoustroju chorobotwórczego do spowodowania ciężkiej choroby. Inne właściwości, które determinują działanie patogenne zarazków, to: zakaźność (inwazyjność), czyli zdolność do wnikania do organizmu przez wrota zakażenia (np. rany), zaraźliwość, czyli umiejętność wydostawania się z zakażonego organizmu, toksyczność – zdolność produkcji toksyn uwalnianych przyżyciowo (egzotoksyny, np. toksyna jadu kiełbasianego) lub po obumarciu czynnika chorobotwórczego (endotoksyny, np. LPS ściany komórkowej bakterii) – oraz tropizm – powinowactwo patogenu do określonych tkanek (np. neurotropizm wirusa wścieklizny) (Greene, 2010; Brannon i Hadjifrangiskou, 2016).

Mikroorganizm, który jest przyczyną choroby zakaźnej, wywołuje jej objawy poprzez:

• miejscowe namnażanie się w określonych tkankach,
• uogólnione namnażanie się w różnych tkankach i narządach organizmu, następstwem czego jest rozwój niewydolności wielonarządowej,
• produkowanie różnego rodzaju substancji (jady bakteryjne, endotoksyny, egzotoksyny) upośledzających funkcje organizmu,
• indukowanie patologicznej reakcji immunologicznej,
• działanie alergizujące (Groisman i Ochman, 1997; Gliński i Buczek, 1999).