Kokcydioza świń – przebieg, rozpoznawanie i najnowsze sposoby zwalczania

Zachorowalność jest zwykle wysoka, ale śmiertelność niska. Jednoczesne infekcje bakteryjne, wirusowe lub inne pasożytnicze, mogą prowadzić do zwiększenia śmiertelności i komplikować rozpoznanie. Przykładem jest mieszana infekcja C. suis oraz Clostridium perfringens typ A. Badania udowodniły, że u prosiąt zakażonych oboma tymi patogenami jednocześnie nasilenie objawów klinicznych oraz wydalanie w kale oocyst C. suis oraz laseczek C. perfringens było istotnie wyższe (7). W innych badaniach profilaktyka kokcydiozy (stosowanie toltrazurilu) została zidentyfikowana jako czynnik związany ze zmniejszeniem występowania C. perfringens typu A u prosiąt (8). Prawdopodobnie inwazja C. suis prowadzi do wydzielania przez nabłonek jelit prosiąt dużych ilości śluzu, który stanowi świetny substrat do wzrostu dla bakterii z gatunku C. perfringens (9).

W wyjątkowych sytuacjach biegunka wywołana przez C. suis może wystąpić u świń w wieku od 5 do 6 tygodni. Biegunka zaczyna się 4-7 dni po odsadzeniu prosiąt. Jest to prawdopodobnie związane ze stresem odsadzeniowym i narażeniem na oocysty ze środowiska. Zachorowalność jest wysoka, ale przypadki padnięć są bardzo rzadkie. Podobnie jak w przypadku prosiąt noworodków należy wykluczyć inne przyczyny biegunki poza C. suis. Zarażenia C. suis nie wywołują choroby u tuczników ani w stadzie podstawowym.

Przebieg choroby zależy od liczby inwazyjnych oocyst C. suis połkniętych przez prosię. U prosiąt ssących z nadostrą postacią kokcydiozy w badaniu sekcyjnym można stwierdzić zmiany anatomopatologiczne charakteryzujące się włóknikowo-martwiczymi nalotami w świetle jelita czczego i krętego. Krwotok do światła jelit, a co za tym idzie, pojawienie się krwi w kale, nie występuje nawet w skrajnych przypadkach naturalnych infekcji lub w infekcjach eksperymentalnych, w których podaje się dużą liczbę oocyst (5).

Na obraz zmian mikroskopowych składają się: atrofia kosmków jelitowych, rozrost krypt i martwicze zapalenie jelit. Enterocyty na końcach kosmków mogą zostać zniszczone, odsłaniając leżącą poniżej blaszkę właściwą, lub zastępowane są spłaszczonymi niedojrzałymi enterocytami. W nabłonku zmienionym wskutek choroby zdolność wchłaniania jest zmniejszona, co powoduje utratę płynów i biegunkę. Zmiany rozwijają się około cztery dni po zarażeniu i są związane z obecnością stadiów bezpłciowych. W większości przypadków naturalnych inwazji w jelitach stwierdza się obecność niewielkiej ilości kokcydiów, a większość z tych pasożytów to stadia bezpłciowe (5).

Rozpoznawanie kokcydiozy

Wstępne rozpoznanie kokcydiozy wykonuje się na podstawie: czasu wystąpienia choroby, objawów klinicznych, przebiegu w stadzie oraz braku poprawy po zastosowaniu antybiotyków. Jednak ze względu na brak objawów patognomonicznych w przebiegu kokcydiozy prosiąt, aby prawidłowo rozpoznać inwazję, należy wykryć oocysty w kale lub formy rozwojowe w nabłonku jelita. W diagnostyce różnicowej zazwyczaj powinno się uwzględnić kolibakteriozę, zakażenia rotawirusowe, biegunki na tle zakażeń C. perfringens czy inwazje Strongyloides ransomi. 

Najczęściej rozpoznanie potwierdza się, wykonując badania koproskopowe. Materiałem do badań parazytologicznych są próbki kału. Bardzo ważne jest odpowiednie ich pobranie (10). Ze względu na okres prepatentny lub bardzo małe nasilenie inwazji ważne jest, żeby próbka kału była reprezentatywna. W przypadku kokcydiozy kał do badania powinien być pobierany bezpośrednio z prostnicy prosięcia. W celu właściwego rozpoznania pobiera się próbki kału od 10% miotów ze stada (nie mniej niż od 10 miotów) i z każdego miotu od 3-5 prosiąt w wieku 2-4 tygodni. Próbki kału z jednego miotu mogą być łączone i stanowią próbkę zbiorczą (6). Ponadto należy pamiętać, że ze względu na możliwość pojawienie się objawów kokcydiozy u prosiąt już w okresie prepatentnym próbki kału należy pobierać od osobników, u których biegunka trwa przynajmniej 2-3 dni, co znacznie zwiększa szanse na wykrycie oocyst w kale.

Częstym błędem jest przesyłanie do badania pojedynczych próbek kału pobranych od 1-2 prosiąt z wczesnymi objawami biegunki. W takich przypadkach niejednokrotnie wyniki są fałszywie ujemne.