Podróżowanie z psem

Co zrobić, gdy pojawia się lęk?

Emocją zbliżoną do strachu jest lęk, jednak nie można traktować ich jako tożsamych. Podobnie jak w przypadku strachu aktywacji ulega oś podwzgórze – przysadka – kora nadnerczy, jednak ekspozycja na hormony stresu, zwłaszcza kortyzol, adrenalinę i noradrenalinę, jest dłuższa, a przedłużona ekspozycja na kortyzol komórek nerwowych hipokampa i kory mózgowej powoduje ich uszkodzenie. Lęk jest bardzo szkodliwym doznaniem emocjonalnym, ponieważ występuje niezależnie od bodźców zewnętrznych, tym samy stając się reakcją nieadaptacyjną. Pies odczuwa lęk generowany przez mózg w oczekiwaniu na budzące strach zdarzenie, które może nigdy nie nastąpić.

Obrazując: jeśli pies boi się warkotu silnika samochodu, po jego wyłączeniu przestaje się bać. Jeśli jednak pies nie poradził sobie ze strachem, może zacząć odczuwać lęk, np. na poziomie wyjścia z domu, nawet jeśli w zasięgu jego słuchu i wzroku nie ma samochodu.

Samo miejsce czy kontekst sytuacji stają się sygnałami warunkowymi wyzwalającymi reakcję lęku. Nietrudno więc wywnioskować, że lęk przed podróżowaniem może pojawiać się na skutek traumatycznych zdarzeń, jak np. wyrzucenie z auta czy potrącenie przez pojazd, ale także zbyt mocnej lub niedostatecznej ekspozycji na bodźce, zwłaszcza w okresach większej wrażliwości psa – socjalizacji pierwotnej czy okresie wzmożonych (wtórych) lęków, występujących we wczesnych fazach rozwoju emocjonalnego psa. Przyczyną lęku może być także choroba lokomocyjna psa. I odwrotnie, lęk może też stanowić pierwotny czynnik wywołujący objawy kinetozy. Dlatego należy przede wszystkim rozróżnić obie sytuacje, gdyż każda z nich wymaga odmiennego schematu leczenia. (patrz ramka: Sygnały stresu i strategie przetrwania)

Choroba lokomocyjna najczęściej powstaje na skutek braku zgodności sygnałów odbieranych przez wzrok i błędnik podczas jazdy środkiem lokomocji. Dotyka nawet 20% populacji psów, może wystąpić u każdego psa, bez względu na jego wiek, płeć i rasę, najczęściej jednak jest diagnozowana u psów, które nie ukończyły drugiego roku życia. Również nasilenie objawów może być różne, od przeżywanego niepokoju manifestującego się częstym ziewaniem, ziajaniem, apatią lub pobudzeniem do wzmożonego ślinienia się i ostatecznie wystąpienia wymiotów. Lekką formę choroby można zniwelować poprzez podniesienie komfortu podróży. Uwzględnić należy zarówno:

• umiejscowienie psa (początki w przestrzeni bagażowej bywają trudniejsze względem przodu samochodu),
• zapewnienie mu schronienia (klatka czy transporter dają poczucie przytulności oraz ograniczają widoczność szybko poruszających się obiektów za oknami),
• poprawę stylu jazdy (zarówno unikania zrywnej techniki jazdy, jak również robienie postojów i dopasowanie długości trasy do możliwości zwierzęcia),
• nieobciążanie przewodu pokarmowego (można podać wodę, zrezygnować z karmienia).

Również niezwykle pomocne bywa kojarzenie podróży z przyjemnym celem na drodze przeciwwarunkowania. Jeśli objawy są nasilone lub skorelowane z lękiem, można sięgnąć po farmakologię i techniki behawioralne.

Pobudzenie mogące występować w chorobie lokomocyjnej warto umieć odróżnić od niezdrowej ekscytacji podróżą. O ile w przypadkach powyżej opisanych stanów strachu, lęku i kinetozy pies antycypuje coś nieprzyjemnego, o tyle w przypadku nadmiernej ekscytacji zwierzę przewiduje, że za chwilę spotka go fantastyczny spacer. Może więc być pobudzone, ziajać, wokalizować czy również wysyłać sygnały stresu – wszak stres bywa i negatywny i pozytywny. W tym przypadku zachowanie jest zazwyczaj wyuczone i kontakt z trenerem szkolenia psów będzie pomocny.

Okres socjalizacji

Pierwotna faza socjalizacji jest okresem, kiedy chęć poznawania nowych rzeczy jest większa niż chęć unikania zagrożenia. U przeciętnego psa tendencja ta odwraca się w 49. dniu życia, choć oczywiście występują różnice rasowe: u owczarka niemieckiego okno socjalizacyjne zamyka się w 35. dniu życia, u szczenięcia rasy labrador retriever będzie ono wydłużone do 72. dnia życia. Dlatego tak ważne w okresie socjalizacji pierwotnej jest nabywanie dobrych doświadczeń i pozytywnych skojarzeń przez szczeniaka. Tutaj właśnie nieocenioną rolę mogą odegrać lekarze weterynarii, ponieważ to do nich pierwsze kroki kierują opiekunowie.