28.09. – Światowy Dzień Wścieklizny

Dziś Światowy Dzień Wścieklizny, z tej okazji poprosiliśmy eksperta prof. dr hab. Łukasza Adaszka z Katedry Epizootiologii i Kliniki Chorób Zakaźnych, Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Uniwersytetu Przyrodniczego w Lublinie, by specjalnie dla vetkompleksowo.pl przybliżył temat wścieklizny u psów oraz historię powstania Światowego Dnia Wścieklizny.

Wścieklizna w pigułce

28 września po raz kolejny, począwszy od 2007 roku, obchodzony będzie Światowy Dzień Wścieklizny – międzynarodowa kampania powstała z inicjatywy amerykańskiej organizacji non-profit Global Alliance for Rabies Control i Centers for Disease Control and Prevention.

Wścieklizna jest śmiertelną wirusową chorobą ludzi i zwierząt. Jej czynnikiem etiologicznym jest wirus RNA, należący do rodzaju Lysvirus, rodziny Rhabdoviridae. Wścieklizna występuje na całym świecie. Wrażliwość na zakażenie wykazują wszystkie zwierzęta stałocieplne, przy czym za naturalny rezerwuar patogenu uznaje się nietoperze i dzikie psowate. Zakażenie szerzy się w następstwie kontaktu osobnika wrażliwego ze śliną osobnika zakażonego zawierającą wirus, najczęściej w efekcie pogryzienia. Po wniknięciu wraz ze śliną do tkanki podskórnej i mięśni, wirus wścieklizny replikuje miejscowo, po czym przemieszcza się do zakończeń nerwowych. Poprzez aksony komórek nerwowych, drogą wstępującą wirus przedostaje się do ośrodkowego układu nerwowego (OUN). Głównymi miejscami replikacji wirusa w OUN są: rdzeń przedłużony, rdzeń kręgowy, układ limbiczny, móżdżek i istota szara. Następnie drogą odśrodkową, poprzez włókna zstępujące wirus przemieszcza się na obwód organizmu. Po osiągnięciu ślinianek wirus wydalany jest wraz ze śliną, a zwierzę staje się źródłem zakażenia dla otoczenia.

Okres inkubacji wścieklizny jest bardzo różny i może wahać się od tygodnia do nawet 6 miesięcy. U większości psów wynosi ok. 1-2 miesiące. Zasadą jest, że im bliżej OUN doszło do pogryzienia, tym okres inkubacji choroby jest krótszy. W klasycznym przebiegu choroby wyróżnia się trzy fazy: prodromalną (zwiastunową), podniecenia i porażenia. Należy jednak pamiętać, że nie w każdym przypadku można wyraźnie wyróżnić te trzy stadia, które mogą się na siebie nakładać, czyniąc przebieg wścieklizny nietypowym.

Wściekliznę należy podejrzewać u psów, u których pojawiły się nagłe zmiany zachowania i porażenia wiotkie, zwłaszcza jeżeli pochodzą z terenów endemicznych dla wścieklizny, lub zostały przywiezione z krajów, gdzie choroba utrzymuje się. Informacje o stanie chorób zakaźnych w kraju publikuje co miesiąc Główny Inspektorat Weterynarii na swojej stronie internetowej. Informacje takie są również dostępne w wojewódzkich i powiatowych inspektoratach weterynarii. Podejrzenie wścieklizny w każdym przypadku powinno zostać potwierdzone obserwacją kliniczną chorego osobnika oraz wynikami badań laboratoryjnych (test immunofluorescencji, izolacja wirusa na myszach, badanie histopatologiczne mózgu, testy ELISA i seroneutralizacji, PCR).

Wścieklizna jest chorobą śmiertelną zarówno dla ludzi, jak i zwierząt. Według szacunków Światowej Organizacji Zdrowia rocznie z powodu wścieklizny umiera na świecie 30 000–70 000 ludzi. Prawie wszystkie przypadki wścieklizny u ludzi są następstwem pokąsania przez zakażone zwierzęta. W krajach rozwijających się, w tym w Indiach, ponad 90% zachorowań wśród ludzi jest następstwem pogryzienia przez psy, w krajach rozwiniętych (jak np. USA) ważnym źródłem choroby są nietoperze. Psy podejrzane o zakażenie wirusem, nie powinny być leczone, a jedynie obserwowane. Ich eutanazja musi być poprzedzona odpowiednią decyzją Powiatowego Lekarza Weterynarii.

Program zwalczania wścieklizny obejmuje trzy kierunki działania:

• szybką i wiarygodną diagnostykę choroby,
• uodparnianie ludzi eksponowanych na zakażenie,
• profilaktykę wścieklizny w ekosystemie.

Zgodnie z obowiązującym prawem psy podlegają obowiązkowi corocznego szczepienia przeciwko wściekliźnie. Zaleca się szczepienia ochronne kotów, choć nie są one obowiązkowe.

Szczegóły szczepienia psów w kierunku wścieklizny reguluje Ustawa o Ochronie Zdrowia Zwierząt oraz Zwalczaniu Chorób Zakaźnych Zwierząt.

Czytaj także:

• Choroba Aujeszky’ego (wścieklizna rzekoma) psów – mało znany problem
• Wścieklizna – stałe zagrożenie dla psów i kotów