Zmiany w zabarwieniu moczu u psów i kotów – problem nie tylko dla nefrologa

Dr n. wet. Maciej Grzegory jest ordynatorem w Przychodni Weterynaryjnej Katedry Chorób Wewnętrznych z Kliniką Koni, Psów i Kotów UP we Wrocławiu.

W II części artykułu dotyczącego zmian zabarwienia moczu u psów i kotów pisze Pan, o czym może świadczyć występowanie krwi w moczu. Jakie jednostki chorobowe charakteryzują się jej występowaniem?

Istnieje wiele jednostek chorobowych dotyczących różnych narządów oraz układów, w których może pojawić się krew w moczu. W przypadku pojawienia się krwi na początku procesu mikcji może wskazywać to na proces chorobowy dotyczący dolnych dróg moczowych lub moczowo-płciowych (tj.: szyjka pęcherza moczowego, pochwa, srom, prącie lub napletek). W przypadku samic problem nie zawsze może być związany bezpośrednio z pęcherzem moczowym i drogami wyprowadzającymi mocz, ale np. z fazą proestrus cyklu rujowego, zapaleniem macicy czy nowotworami narządów rozrodczych. W przypadku samców przyczyna krwiomoczu może wiązać się z chorobami prostaty, tj. łagodnym przerostem prostaty, zakażeniami bakteryjnymi prostaty, torbielami prostaty lub nowotworami prostaty. Krew pojawiająca się na końcu procesu mikcji może wskazywać na procesy chorobowe dotyczące górnych dróg wyprowadzających mocz, tj. moczowody, nerki. Przyczyny krwiomoczu ze strony nerek to najczęściej: choroby kłębuszków nerkowych, nowotwory nerek, kamica nerkowa czy ropne zapalenie nerek. W sytuacjach, gdy krew jest obecna podczas całego procesu mikcji, może sugerować to choroby pęcherza moczowego, takie jak, np. krwotoczne zapalenie pęcherza moczowego, zmiany rozrostowe w świetle pęcherza moczowego i/lub cewki moczowej (polipy, nowotwór z nabłonka przejściowego), czy pasożyty pęcherza moczowego psów (Capillaria plica). W wielu chorobach ogólnoustrojowych, w których dochodzi do zaburzeń hemostazy, np. we wrodzonych zaburzeniach krzepnięcia, w zatruciach rodentycydami antykoagulacyjnymi, czy w zespole rozsianego krzepnięcia wewnątrznaczyniowego – DIC, może pojawić się krwiomocz.

Jakie mogą być niekorzystne wpływy przeciwbólowych leków niesteroidowych na przewód pokarmowy oraz nerki psów i kotów?

Leki przeciwzapalne niesteroidowe (NLPZ) to w większości słabe kwasy pod względem budowy chemicznej. Mogą one wykazywać bezpośrednie działanie uszkadzające błonę śluzową przewodu pokarmowego, poprzez zahamowanie produkcji prostaglandyn, uszkadzają naturalną barierę ochronną oraz upośledzają podśluzówkowy przepływ krwi, powodując powstawanie nadżerek i owrzodzeń w błonie śluzowej żołądka i/lub dwunastnicy. Mogą one powodować także nudności, wymioty oraz biegunki.

Jeżeli chodzi o niekorzystny wpływ na nerki, najczęściej leki NLPZ zmniejszają perfuzję nerkową poprzez hamowanie produkcji prostaglandyn PGI₂ i PGE₂, co może prowadzić do rozwoju ostrej niewydolności nerek. W związku z tym, w sytuacjach zmniejszonego przepływu nerkowego (zmniejszonej perfuzji) – takich jak: stres, hipowolemia, podeszły wiek, niewydolność nerek – stosowanie leków z tej grupy może wiązać się z upośledzeniem czynności tych narządów.

Z jakim ryzykiem wiąże się stosowanie metod radioterapii i terapii fotodynamicznej w przypadku leczenia nowotworów pęcherza moczowego?

Radioterapia nie jest powszechnie stosowaną metodą leczenia w przypadku nowotworów pęcherza moczowego u psów i kotów, ze względu na brak odpowiedniego sprzętu w lecznicach i klinikach weterynaryjnych oraz wysokie ceny związane z tym sposobem leczenia. Najczęstszymi objawami ubocznymi, które mogą towarzyszyć radioterapii nowotworów pęcherza moczowego, są: nietrzymanie moczu, częstomocz, zapalenia pęcherza moczowego, bolesne oddawanie moczu, wodonercze.

W przypadku prób terapii fotodynamicznej nowotworów pęcherza moczowego u psów najczęściej prowadzone były badania przedkliniczne w weterynaryjnych ośrodkach referencyjnych, co wiązało się z wysokim kosztem prowadzonych badań oraz specjalistycznymi preparatami podawanymi podczas terapii, które nie są powszechnie dostępne w praktyce weterynaryjnej.

Czy istnieje możliwość wcześniejszego wykrywania raka nabłonka przejściowego dróg moczowych? Na co powinno się zwrócić uwagę?

Rak z nabłonka przejściowego pęcherza moczowego i/lub cewki moczowej występuje najczęściej u zwierząt powyżej 8.-9. roku życia. Właściciel przede wszystkim powinien zwracać uwagę na pewne objawy kliniczne, które mogą sugerować proces nowotworzenia w pęcherzu moczowym, tj.: utrudnione, bolesne oddawanie moczu, parcie na mocz, krwiomocz, częste oddawanie moczu w niewielkich porcjach. Istnieje również możliwość wykonania testu, w którym wykrywa się antygen nowotworowy w moczu psów z podejrzeniem raka z nabłonka przejściowego pęcherza moczowego (v-BTA test). Jest to oczywiście jedynie badanie przesiewowe, które informuje nas o potrzebie wykonania bardziej dokładnej diagnostyki w kierunku nowotworów pęcherza moczowego u psów, tj. badania USG pęcherza moczowego czy endoskopii pęcherza moczowego.

Na czym powinno polegać modyfikowanie dotychczasowego leczenia w przypadku ciągłego występowania drobnoustrojów w moczu? Wspomina Pan o dalszych badaniach specjalistycznych, jakich?

Jeżeli mimo uzyskania w badaniu mikrobiologicznym moczu odpowiedzi, z jakimi drobnoustrojami mamy do czynienia i jakich powinniśmy użyć antybiotyków (wykonanie posiewu moczu łącznie z antybiogramem), dotychczasowe leczenie nie przynosi skutków, należałoby zastanowić się, czy u danego pacjenta nie występują inne choroby narządowe lub systemowe, które mogą wpływać na wyniki prowadzonej przez nas terapii, np.: wady anatomiczne budowy układu moczowo-płciowego (u samic głównie zwężenia pochwy), kamica cewki moczowej i pęcherza moczowego, choroby endokrynologiczne, np. cukrzyca, choroba Cushinga, niedoczynność tarczycy; choroby odkleszczowe, np. babeszjoza. W tych przypadkach należałoby poszerzyć diagnostykę o odpowiednie badania specjalistyczne: w przypadku podejrzenia wad anatomicznych układu moczowo-płciowego: badanie ginekologiczne, badania obrazowe (RTG, USG) przy podejrzeniu kamicy cewki moczowej i pęcherza moczowego oraz badania krwi wraz z rozmazem w przypadku podejrzenia chorób endokrynologicznych czy odkleszczowych.

Wspomina Pan o wytycznych stworzonych w sprawie stosowania antybiotyków Międzynarodowego Stowarzyszenia Chorób Zakaźnych Zwierząt Towarzyszących. Na czym polegają ich główne założenia?

W przypadku chorób infekcyjnych dotyczących dróg moczowych u psów i kotów dość powszechnie wykorzystywane są antybiotyki oraz chemioterapeutyki, które czasami wprowadzane są „w ciemno”, bez wykonywania badań dodatkowych, typu: ogólne badanie moczu czy posiew mikrobiologiczny moczu wraz z określeniem antybiogramu. Nie było kompleksowych wytycznych oraz standardów postępowania co do leczenia prostych lub powikłanych zakażeń w obrębie dróg moczowych. W związku z tym Grupa Robocza ds. Stosowania Antybiotyków Międzynarodowego Stowarzyszenia Chorób Zakaźnych Zwierząt Towarzyszących (International Society for Companion Animal Infectious Diseases) w 2010 roku opracowała schematy i standardy postępowania w przypadku określonych zakażeń w obrębie dróg moczowych. Ogólnie rzecz ujmując, każde postępowanie w przypadku zdiagnozowania zakażenia dróg moczowych powinno być rozpatrywane indywidualnie dla każdego pacjenta, biorąc pod uwagę środowisko, w którym żyje i funkcjonuje (tu głównie branie pod uwagę dostępności preparatów przeciwbakteryjnych i zwracanie uwagi na czynniki związane z lekoopornością na dane drobnoustroje oraz przepisy o stosowaniu odpowiednich preparatów dla danego gatunku zwierzęcia), ale opracowane standardy powinny być przestrzegane w każdych okolicznościach; podobnie jak funkcjonuje to w medycynie człowieka, przy standardach postępowania w przypadku leczenia zakażeń układu moczowego.

Rozmawiała: Aleksandra Lankiewicz