Dr n. wet. Agnieszka Sikorska-Kopyłowicz – nadciśnienie okiem nefrologa

Z jakich chorób podstawowych wywodzi się nadciśnienie u psów i kotów?

Pomimo występowania ogólnoustrojowego nadciśnienia u wielu gatunków zwierząt, patofizjologia tego zjawiska nie jest całkowicie jasna. Możemy jednak wyróżnić nerkowe anatomiczne i czynnościowe czynniki, które sprzyjają powstawaniu nadciśnienia u kotów.

Składają się na nie:

• nieodpowiednie rozszerzenie tętniczek doprowadzających kłębuszków, które zmniejsza zdolność ochrony kłębuszka w przypadku wystąpienia nadciśnienia,
• zmniejszona zdolność filtracji, osłabione wydalanie sodu oraz nadmierna produkcja reniny w zmienionych chorobowo nefronach

Wszystko zależy od tego, z jakim rodzajem nadciśnienia mamy do czynienia.

Nadciśnienie sytuacyjne jest spowodowane zmianami autonomicznego układu nerwowego, które wynikają z podniecenia lub niepokoju w wyższych ośrodkach ośrodkowego układu nerwowego. Wzrost ciśnienia tętniczego spowodowany podnieceniem lub lękiem może utrudnić prawidłową diagnozę i doprowadzić do błędnego rozpoznania prawdziwego patologicznego nadciśnienia układowego. Niestety, dokładny wpływ lęku lub podniecenia na ciśnienie krwi jest nieprzewidywalny. Część pacjentów w warunkach potęgujących stres wykazuje znaczny wzrost ciśnienia, podczas gdy inni nie.

Nadciśnienie wtórne jest najczęściej występującym typem nadciśnienia u kotów i towarzyszy często takim chorobom, jak: przewlekła lub ostra niewydolność nerek, nadczynność tarczycy, hiperadrenokortycyzm oraz hiperaldosteronizm.

Można również zdiagnozować nadciśnienie idiopatyczne Z uwagi na to, że subkliniczna choroba nerek często występuje u zwierząt z nadciśnieniem, prawidłowa diagnoza nadciśnienia pierwotnego lub samoistnego może być trudna do postawienia. Ponadto obecność przewlekłego podwyższonego ciśnienia tętniczego wskazuje na nieprawidłowości jednego lub większej liczby układów neurohumoralnych i nerkowych, które są odpowiedzialne za regulację ciśnienia tętniczego. W związku z tym zaleca się stosowanie terminu „idiopatyczny” zamiast „samoistny” w przypadku zwierząt, u których wysokie ciśnienie tętnicze występuje przy braku innej klinicznej choroby, o której wiadomo, że może być przyczyną wtórnego nadciśnienia.

Występowanie nadciśnienia idiopatycznego podejrzewa się w sytuacji, gdy prawidłowe pomiary wykazują utrzymujący się wzrost ciśnienia krwi w połączeniu z prawidłowymi wynikami takich badań jak: morfologia krwi, biochemia surowicy i badanie moczu. Należy również pamiętać, że podwyższone ciśnienie krwi może powodować wielomocz (tzw. diurezę ciśnieniową), dlatego niski ciężar właściwy moczu (< 1,030) u pacjenta z wysokim ciśnieniem nie musi oznaczać choroby nerek. Ponadto obecność skoncentrowanego moczu (> 1,030) zmniejsza prawdopodobieństwo wystąpienia choroby nerek.

Jakie osobniki są predysponowane do zachorowania na nadciśnienie, jeśli mówimy o kotach?

Koty starsze (powyżej 7. roku życia) są bardziej narażone na rozwój nadciśnienia, dlatego większość lekarzy weterynarii zaleca pomiary ciśnienia krwi podczas wszystkich rutynowych wizyt od 7. roku życia kota. Ja uważam, że pomiar ciśnienia krwi powinien być nieodzownym elementem diagnostycznym każdego kota, który przychodzi na wizytę lekarsko-weterynaryjną. Tak samo jak np. badanie błon śluzowych, węzłów chłonnych, osłuchiwanie zwierzęcia, pomiar ciśnienia powinien być wykonywany rutynowo.

Czynnikami zwiększającymi ryzyko rozwoju nadciśnienia tętniczego są mała aktywność fizyczna i otyłość.

Z jakimi konsekwencjami należy się liczyć w przypadku nadciśnienia u zwierzęcia?

Uszkodzenie, które wynika z obecności stale utrzymującego się wysokiego ciśnienia krwi, określane jest w literaturze jako uszkodzenie narządu końcowego, lub narządu docelowego – TOD. Dzięki systemowi opracowanemu przez Międzynarodowe Towarzystwo Nefrologiczne IRIS (International Renal Interest Society) oraz wytycznym ACVIM możemy na podstawie parametrów uzyskanych podczas pomiarów, określić ryzyko uszkodzenia narządów docelowych przy odpowiednich wartościach ciśnienia skurczowego krwi.

Konsekwencją zaniedbań w leczeniu nadciśnienia u kota, poza złym samopoczuciem zwierzęcia, mogą być uszkodzenia nerek. Podwyższone ciśnienie uszkadza kłębuszki nerkowe, tętniczki i może doprowadzić do zwłóknień miąższu nerki. Badania wykazują, że choroby nerek, a zwłaszcza CKD są najczęstszą przyczyną nadciśnienia tętniczego u kotów (około 20-60%).

Kłębuszkowe zapalenie nerek stanowi najpopularniejszy rodzaj glomerulopatii i zazwyczaj spowodowane jest przez kompleksy immunologiczne, które odkładają się w ścianach naczyń włosowatych. Jest ono uważane za jedną z głównych przyczyn różnego stopnia CKD. Do przewlekłej niewydolności nerek może prowadzić również amyloidoza kłębuszków. Choroba ta charakteryzuje się zewnątrzkomórkowym odkładaniem włókienkowego białka – amyloidu, w kłębuszkach nerkowych. Choroba zmniejsza ich filtrację, co skutkuje nadciśnieniem.

Inne konsekwencje podwyższonego ciśnienia to:

1. powikłania sercowo-naczyniowe,
2. zaburzenia w funkcjonowaniu gałek ocznych – uszkodzenia, do których dochodzi w obrębie oczu, mogą polegać na wylewach krwi, zaniku lub odklejeniu siatkówki, obrzęku siatkówki, zapaleniach lub jaskrze. Najczęściej problem rozpoczyna się gwałtownie –zwierzę nagle traci wzrok,
3. powikłania neurologiczne — nadciśnienie może doprowadzić do wystąpienia krwotoku naczyniowo-mózgowego lub obrzęku mózgu,
4. powikłania naczyniowe.