Wszystko, co lekarz praktyk powinien wiedzieć na temat diagnostyki i leczenia wrzodów rogówki u psów i kotów

Rzęsy

W przypadku zwierząt domowych można się spotkać z dwoma nieprawidłowościami w lokalizacji rzęs, które mogą powodować uszkodzenie rogówki:

• Dwurzędowość rzęs – o tym schorzeniu mówi się wtedy, kiedy rzęsy wyrastają w sposób nieprawidłowy z brzegu powiekowego, kierując się w stronę gałki ocznej.
• Rzęsy ektopowe – są to rzęsy rosnące w nieprawidłowej lokalizacji, w spojówce powiekowej.

W przypadku stwierdzenia nieprawidłowo rosnących rzęs zaleca się ich usunięcie. Przy stwierdzonej dwurzędowości rzęs autorzy wykonują krioepilację. Przed przystąpieniem do zabiegu należy się upewnić, że opiekun pacjenta jest świadomy tego, że rzęsy zwierzęcia, podobnie jak u ludzi, rosną całe życie. W związku z powyższym w przyszłości mogą pojawić się kolejne, stąd wskazany jest ich regularny monitoring.

Dodatkowo przy bardzo dużej ilości rzęs jednorazowy zabieg może nie być wystarczający. Dlatego równie istotne jest upewnienie się, że opiekun wyrażający zgodę na krioepilację ma świadomość, że istnieje prawdopodobieństwo konieczności powtórzenia zabiegu. Bardzo ważne jest również z punktu widzenia praktycznego, aby po wymrożeniu mieszka, z którego wywodzi się dana rzęsa, usunąć ją manualnie.

W przypadku rzęs ektopowych większą skuteczność od kriodestrukcii ma jej wycięcie z fragmentem otaczającej ją spojówki. W większości przypadków szycie nie jest konieczne.

Zabiegi te powinny być wykonywane z zastosowaniem mikroskopu okulistycznego.

Worek spojówkowy

Oględziny worka spojówkowego powinny być wykonane u każdego zwierzęcia, jednak szczególną uwagę powinno się zwrócić w przypadku zwierząt wychodzących w okresie wiosenno-letnim. Bardzo częstym zjawiskiem w tym czasie są kłosy lub inne fragmenty roślin, które najczęściej lokalizują się między rogówką a powierzchnią rogówkową trzeciej powieki lub pod spojówką powiekową powieki górnej.

Jeśli podejrzenia się ciało obce w worku spojówkowym, które trudno zlokalizować, można zastosować sterylny roztwór soli fizjologicznej, aby ułatwić jego uwidocznienie. W tym celu obficie płucze się worek spojówkowy, sprawdzając, czy nie pojawia się zlokalizowane pod spojówką powiekową lub pod trzecią powieką kłos, źdźbło trawy lub inne ciało obce powodujące owrzodzenie.

W przypadku wykluczenia czynników endogennych uszkodzenia rogówki należy wykluczyć, czy nie ma do czynienia z:

• Samoistnym przewlekłym uszkodzeniem nabłonka rogówki (SCEED – ang. spontaneus chronic corneal epithelial defects) – jest to schorzenie występujące wyłącznie u psów. Jest wynikiem braku przylegania nabłonka do zrębu rogówki. Wrzody te barwią się w bardzo charakterystyczny sposób, opisany powyżej. Dodatkowo nieprzylegający nabłonek można z łatwością ściągnąć z powierzchni rogówki sterylnym aplikatorem. Mają charakter przewlekły, a uszkodzenie jest płytkie. Za mechanizm powstawania uważa się defekt przedniej powierzchni zrębu, który uniemożliwia przyłączenie się do niego nabłonka, lub co mniej prawdopodobne – wady błony podstawnej nabłonka. Schorzenie to często dotyka psy rasy bokser, stąd często nazywane jest „wrzodem boksera”, jednak można je spotkać u każdej rasy psów. Częściej chorują zwierzęta starsze.
• Owrzodzeniem rogówki tła wirusowego u kotów. Często mylone z SCEEDEM, ponieważ również spotyka się tu luźny, nieprzylegający nabłonek rogówki. Jednak w tym wypadku jego etiopatogeneza jest inna, nie powinno się też w tej jednostce chorobowej usuwać nieprzylegającego nabłonka. Powodem pojawienia się takiego owrzodzenia u kotów jest zakażenie nabłonka i/lub zrębu rogówki herpeswirusem kotów typu 1 (HFV-1). Może wystąpić zarówno u młodych osobników, po zakażeniu pierwotnym, jak i na skutek reaktywacji wirusa ze zwoju nerwu trójdzielnego dorosłych kotów, wtórnie do spadku odporności lub stresu, na jaki narażone było zwierzę.
• Ciałem obcym wbitym/przyklejonym do powierzchni rogówki, które należy niezwłocznie usunąć. Część ciał obcych lokalizuje się na powierzchni rogówki i ich usunięcie jest możliwe jedynie po znieczuleniu miejscowym, część może być wbita głęboko w zrąb lub penetrować do komory przedniej. W takim wypadku zaleca się wykonanie zabiegu z użyciem mikroskopu, stąd do rozważenia jest odesłanie pacjenta do lekarza specjalizującego się w okulistyce weterynaryjnej.
• Urazem mechanicznym. Niejednokrotnie przyczyny urazu nie udaje się ustalić. Jeżeli wykluczy się wszystkie czynniki mogące drażnić rogówkę, istnieje wysokie prawdopodobieństwo, że do owrzodzenia rogówki doszło na skutek urazu.

Podczas badania oprócz tego, jak wybarwia się owrzodzenie po zastosowaniu barwnika okulistycznego, ważna jest również lokalizacja uszkodzenia. Umiejscowienie wrzodu jest dużą podpowiedzią w tym, czego szukać podczas badania.

Urazy mechaniczne są najczęściej zlokalizowane w centralnej części rogówki, ponieważ kopuła jest najbardziej wystająca częścią gałki ocznej, a przez to jest narażona na urazy.

Wrzody zlokalizowane w górnych kwadrantach rogówki są najczęściej spowodowane rzęsami dwurzędowymi/ektopowymi lub entropium górnej powieki.

Uszkodzenia w dolnych kwadrantach mogą nasuwać podejrzenie ciała obcego zlokalizowanego w worku spojówkowym bądź entropium.

Oczywiście są to jedynie pewne podpowiedzi, diagnozę powinno się postawić na podstawie pełnego badania okulistycznego.