Długotrwała i krótkotrwała odporność na podstawowe choroby wirusowe kotów. Jak odporność wpływa na odstępy między szczepieniami?

Odporność na FHV-1 i FCV

FHV-1 i FCV mają specyficzne cechy, a odporność na nie w wielu przypadkach nie jest trwała [1, 7]. Wykształcenie odporności na zakażenie FHV-1 jest trudne, ponieważ jest to wirus DNA z otoczką wymagający zarówno humoralnej, jak i komórkowej odpowiedzi immunologicznej w celu ochrony przed zakażeniem [8]. Z drugiej strony, pomimo tego, że FCV jest wirusem bezotoczkowym RNA, jego wysoki wskaźnik mutacji tworzy barierę dla wytworzenia przeciwko niemu odporności sterylizującej [4]. Wykazano, że humoralna odpowiedź immunologiczna przeciwko FCV wywołana naturalną infekcją i/lub szczepieniem może nie być w pełni skuteczna wobec izolatów terenowych [9]. Pomimo tego, że istnieje tylko jeden serotyp FCV, istnieje silna zmienność antygenowa między izolatami terenowymi. Powoduje to ograniczenie ochrony krzyżowej wywołanej szczepieniem [4]. Wykazano, że obecność przeciwciał anty-FHV-1 i anty- -F CV nie koreluje z ochroną przed infekcją i nie może być wykorzystywana do oceny poziomu odporności [3].

Szczepienia przeciwko FHV-1 i FCV chronią jedynie przed ciężkim przebiegiem zakażenia, ponieważ nie dają sterylizującej odporności, dlatego szczepione zwierzęta po prowokacji mogą wykazywać łagodne objawy choroby [10]. Kliniczne objawy infekcji górnych dróg oddechowych FCV i FHV można zaobserwować zwłaszcza w okresach wzmożonego stresu lub u zwierząt z obniżoną odpornością, np. u kotów trzymanych w warunkach dużego zagęszczenia zwierząt [3]. Badania prowokacyjne wykazały, że niewystarczająca ochrona przed FHV-1 i FCV może wystąpić u szczepionych zwierząt ze względnie stabilnymi ochronnymi mianami przeciwciał [11]. W związku z tym pojedyncze szczepienie przeciwko FCV i FHV-1 może nie wytworzyć długotrwałej odporności (Rysunek 1), a regularna ekspozycja na te wirusy poprzez szczepienie jest konieczna do osiągnięcia stabilnego ochronnego poziomu odporności.

Protokoły szczepień u kotów

Konsensus pomiędzy trzema międzynarodowymi stowarzyszeniami, które opracowały wytyczne dotyczące szczepień kotów (World Small Animal Veterinary Association, WSAVA; European Advisory Board on Cat Diseases, ABCD; oraz American Association of Feline Practitioners, AAFP) stwierdza, że po podstawowym kursie szczepień w wieku 8–16 tygodni, należy wykonać szczepienia przypominające w wieku 6–12 miesięcy, a ponowne szczepienie przeciwko FPV należy wykonywać co 3 lata [1, 3, 12, 13]. WSAVA, ABCD i AAFP zalecają coroczne szczepienie dorosłych kotów przeciwko FHV-1 i FCV w przypadkach, gdy ryzyko ekspozycji na patogeny układu oddechowego jest wysokie [1, 3, 8, 14]. Celem tego zalecenia jest zapewnienie silniejszej odpowiedzi immunologicznej kota i zmniejszenie klinicznego nasilenia choroby. W tabeli 1 przedstawiono propozycję schematu szczepień.

Podsumowując, czas trwania poszczepiennej odporności ochronnej przeciwko wirusom wywołującym poważne choroby zakaźne kotów jest różny ze względu na ich specyficzne właściwości. Czas trwania odporności nie powinien być wyrażany jako maksymalny czas jej trwania, gdy obserwuje się jakąkolwiek statystyczną różnicę wyników klinicznych między szczepionymi a kontrolami, ale należy wziąć pod uwagę także jakość ochrony [11]. Mimo tego, że wykazano 3-letni czas trwania odporności dla szczepionek przeciwko wściekliźnie lub FPV, akceptowalna 3-letnia ochrona przez szczepionki FHV-1 i FCV jest nadal wątpliwa [11]. Z drugiej strony w przypadku FPV odporność indukowana szczepieniem jest długotrwała i sterylizująca, nie ma konieczności corocznego szczepienia, wystarczy szczepienie co 3 lata. W przypadku FHV-1 i FCV wszystkie koty, które są narażone na infekcje tymi wirusami, powinny być regularnie szczepione co 12 miesięcy.