Kryształy struwitowe (fosforany amonowo-magnezowe)

Kryształy struwitowe (fosforany amonowo-magnezowe) – różnice między patogenezą i postępowaniem u psów i kotów

U zwierząt towarzyszących często diagnozuje się kamicę struwitową. Występuje zarówno u kotów, jak i u psów. Etiopatogeneza jej występowania u tych dwóch gatunków jest zazwyczaj zupełnie różna. Zrozumienie procesu powstawania kamieni struwitowych i czynników wpływających na ten proces jest konieczne do wprowadzenia odpowiedniego leczenia oraz osiągnięcia zamierzonego efektu terapeutycznego.

Charakterystyka kamieni struwitowych

Kamienie struwitowe są zbudowane z kryształów struwitu, które łącząc się, tworzą konglomeraty formujące większe złogi. Same kryształy natomiast są nieorganicznymi, mineralnymi związkami chemicznymi – fosforanami amonowo-magnezowymi (MgNH₄PO₄ x 6H₂O) (4), które, w odpowiednich warunkach, łatwo ulegają krystalizacji. Kryształy struwitowe występują w pH moczu obojętnym do zasadowego – są to cztero- lub sześcioboczne, bezbarwne graniastosłupy zwane „trumienkami”(5).

Reklama

Objawy kliniczne i różnicowanie

Objawy kliniczne związane z obecnością kamieni struwitowych w układzie moczowym wykazują podobny charakter niezależnie od gatunku zwierzęcia. Objawy mogą być niespecyficzne i obejmować: ogólne obniżenie samopoczucia, bolesność, wylizywanie okolicy tyłobrzusza, dyskomfort, mniejszą ochotę do poruszania się, niepokój czy gorszy apetyt. Pojawią się też bardziej charakterystyczne objawy związane z oddawaniem moczu:

• anuria (skąpomocz/bezmocz),
• stranguria (powolne i bolesne oddawanie moczu),
• hematuria (krwiomocz),
• pollakisuria (częstomocz, oddawanie małych ilości moczu w krótkich odstępach czasu),
• dysuria (utrudnione i dyskomfortowe oddawanie moczu, widoczny wysiłek podczas próby mikcji, strumień moczu zazwyczaj jest przerywany, występuje również kropelkowanie) (5).

Nie zawsze muszą być to objawy występowania kryształów struwitowych.

Trzeba pamiętać, że kryształy struwitowe nie są jedynymi rodzajami kryształów, jakie mogą być przyczyną kamicy moczowej. Powstawanie niektórych z nich może wynikać z innych przyczyn, takich jak niewydolność wątroby czy inne różnorakie zaburzenia metaboliczne.

Podobne symptomy mogą wystąpić również w przypadku klasycznego bakteryjnego, polipowatego bądź pasożytniczego zapalenia pęcherza. Należy mieć także na uwadze choroby neurologiczne, które również mogą przyczynić się do wystąpienia trudności w oddawaniu moczu. W przypadku samców można mieć do czynienia z zapaleniem gruczołu krokowego, jego przerostem czy też ropniami prostaty powodującymi dyskomfort w rejonach tyłobrzusza. Może pojawiać się również pokastracyjne nietrzymanie moczu. U młodych zwierząt trzeba wziąć pod uwagę anatomiczne wady wrodzone, zaś u starszych pacjentów choroby nowotworowe. Suki mogą wykazywać symptomy podobne do kamicy nerkowej w trakcie fizjologicznej fazy estrus oraz podczas zapalenia pochwy i macicy.

Diagnostyka i badania dodatkowe

Kolejne pytanie po omówieniu diagnostyki różnicowej nasuwa się samo: jak zdiagnozować problem z kryształami struwitowymi i upewnić się, że to jest właśnie ten konkretny przypadek kliniczny? W medycynie weterynaryjnej bardzo ważną rolę spełnia szczegółowy wywiad, czyli pytania: o sposób oddawania moczu, jego częstotliwość, pozycję przybieraną do jego oddania, długość trwania mikcji, wygląd strumienia moczu oraz jego kolor.

Do ogólnej diagnostyki układu wydalniczego używa się między innymi badania ultrasonograficznego. Najlepiej wykonywać je u zwierząt z wypełnionym pęcherzem moczowym.

Kamienie w badaniu USG są hiperechogeniczne i tworzą cienie akustyczne. Te zlokalizowane w pęcherzu moczowym i cewce moczowej zazwyczaj znajdują się w ich dolnym świetle. Skupisko drobnych kamieni lub zmineralizowany osad może tworzyć układ liniowy. Zarówno w badaniu USG, jak i RTG możliwe jest zdiagnozowanie kamicy oraz wykluczenie innych podejrzeń, lecz nie ma możliwości specyficznego określenia rodzaju występującego kamienia (ryc. 1, ryc. 2) (6).

W badaniu radiograficznym kamienie mogą być ulokowane na każdym odcinku układu wydalniczego, struwitowe lokują się zazwyczaj w pęcherzu moczowym i w cewce moczowej. Najbardziej pomocną projekcją jest projekcja boczna (profilowa) z odsunięciem kończyny miedniczej do tyłu. Gdy zwierzę znajduje się w takiej pozycji, można łatwiej zobrazować doogonową część układu wydalniczego, z wyszczególnieniem cewki moczowej. Zawsze zaleca się wykonanie również zdjęcia w projekcji brzuszno-grzbietowej (ryc. 3, ryc. 4, ryc. 5) (5).

Do diagnostyki można używać również cystoskopii przezcewkowej, która umożliwia dokładne oględziny pęcherza moczowego. Może również służyć do automatycznego usunięcia zalegających złogów – wówczas w badaniu laboratoryjnym można zdiagnozować dokładnie rodzaj i składowe występującego kamienia.

Natomiast najważniejszym badaniem przy podejrzeniu występowania jakichkolwiek kryształków w moczu jest badanie ogólne moczu wraz z osadem. Jest to badanie laboratoryjne, które polega na analizie próbki moczu pod kątem fizycznym, biochemicznym i mikroskopowym. Można ocenić potrzebne parametry świadczące o zapaleniu układu moczowego lub o chorobach współistniejących, takie jak: obecność białka, glukozy, ketonów, bilirubiny, azotanów, bakterii, leukocytów, nabłonków, krwinek czerwonych, szczegółowo również pH (odczyn moczu). W badaniu osadu możliwa jest ocena obecności, rodzaju i liczby występujących kryształów. W przypadku wystąpienia infekcyjnych kryształów struwitowych bardzo ważne jest wykonanie posiewu moczu i antybiogramu, aby potwierdzić zasadność zastosowania antybiotykoterapii. Po otrzymaniu pozytywnego wyniku należy rozważyć, jaki antybiotyk wdrożyć.

Ważne jest zrozumienie odmienności patogenezy powstawania kryształów struwitowych u psów i kotów, aby w późniejszym etapie móc wprowadzić odpowiednie leczenie.